قراردادهای آتی یکی از روش‌های پر‌طرفدار معامله در بستر بازار بورس در تمام جهان هستند که از طریق آنها میشود سود و منفعت زیادی کسب کرد. اما چقدر درمورد نحوه انجام معاملات آتی اطلاعات و از قوانین آنها آگاه هستید؟ ما در این مقاله از فینتو تلاش کردهایم هر آنچه که لازم دارید در مورد قراردادهای آتی بدانید را به زبان ساده و روان برایتان آماده کنیم.
قرارداد آتی چیست؟
قراردادهای آتی انواعی از معامله در بازار بورس هستند که در آن فروشنده کالا متعهد میشود که میزان مشخصی از یک کالا را با قیمت از پیش تعیین شده و کیفیت مشخصی، در آینده به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز مبلغ قرارداد را در آینده و هنگام تحویل پرداخت می‌کند. قراردادهای آتی ریسک افزایش قیمت در آینده را برای خریداران آن کالا کاهش میدهند. به طور مثال اگر یک تولیدی یا کارخانه به میزان مشخصی پسته یا نفت خام احتیاج داشته باشد و حدس میزند که این کالا در سه ماه آینده دچار افزایش قیمت خواهد شد، میتواند آن را در معاملات آتی با قیمت فعلی روز و با پرداخت پیش پرداخت خرید کند و سه ماه آینده ( یا هر مدت زمان دیگری که در قرارداد توافق شده) با پرداخت همان قیمتی که از پیش تعیین شده، تحویل بگیرد. بسیاری دیگر نیز بدون اینکه در حقیقت به یک کالا نیاز داشته باشند در معاملههای آتی شرکت میکنند و پس از رسیدن به سود مد نظرشان کالا یا اوراق را واگذار میکنند. بورس شیکاگو و بورس تجاری شیکاگو از بزرگ ترین بازارهای بورس جهان هستند که قرارداد آتی در آنها انجام میشود. همچنین بزرگترین بازار بورسهای اروپا نیز بورس اوراق اختیار و قراردادهای آتی بین المللی لندن(LIFFOE) و بورس یورکس(Eurex) هستند.
چه کالاهایی در بازار بورس ایران جزو قرارداد آتی هستند؟
در ایران معامله قراردادهای آتی در آذر ماه سال 87 و با پیش فروش سکه آغاز شد و اکنون شامل موارد گستردهتری است. قراردادهای آتی به دو دسته زیر تقسیم میشوند:
قراردادهای آتی برای سهام و شاخص
این نوع از قراردادها برای اوراق بهادار، سهام و ارز انجام میشوند و در سالهای اخیر ارز دیجیتال هم به آنها اضافه شده که حسابی پر طرفدار است. این نوع قراردادهای آتی با نام قرارداد آتی مالی هم شناخته میشوند.
بیشتر بخوانید: راه‌های موفقیت در تجارت آنلاین
قراردادهای آتی برای کالاهای فیزیکی
در این نوع از قرارداد، همانگونه که از نامش هم پیداست کالاهای فیزیکی مثل طلا، شمش، سکه، نفت خام، زعفران، پسته، زیره و انواع فلزات گرانبها معامله میشود.
ویژگیهای قرارداد آتی چیست؟
مشخصاتی که در یک قرارداد آتی وجود دارند شامل موارد زیر هستند:
- دارایی پایه و مشخصات کالا: در قراردادهای آتی به کالای که قرار است مورد معامله قرار بگیرد، دارایی پایه میگویند.
- اندازه قرارداد آتی: این مورد مشخص کننده حجم یا مقداری از کالا است که قرار است مورد معامله قرار بگیرد. اندازه قرارداد همیشه توسط سازمان بورس تعیین میشود و خریداران میتوانند مضربهای صحیحی از همین مقدار را انتخاب و خریداری کنند.
- تاریخ سررسید: تاریخ سررسید بیانگر زمان دقیق انجام و تحویل معامله است که توسط سازمان بورس تعیین میشود.
- وجه تضمین: مبلغی که هر دو طرف قرارداد موظف هستند آن را به عنوان پیش پرداخت در یک حساب عملیاتی واریز کنند و امکان برداشت از آن فقط در اختیار سازمان بورس است که در ادامه به طور مفصل به آن پرداختهایم.
- و موارد دیگری مثل: حداکثر سهم هر سفارش، جرایم و کارمزد، حداکثر حجم هر سفارش، سقف مجاز موقعیتهای باز، تحویل و مهلت گواهی آمادگی تحویل
چگونه در قراردادهای آتی شرکت کنیم؟
برای اینکار ابتدا لازم است که به کارگزاری مراجعه کرده و کد معاملات مشتقه را دریافت کنید. توجه کنید که کد معاملات مشتقه با کد سهام (کد معاملات بورسی) متقاوت است و اگر کد سهام دارید نمیتوانید با آن وارد بازار قراردادهای آتی شوید.
پس از طی کردن مراحل احراز هویت و دریافت کد معاملات مشتقه لازم است که یک حساب بانکی در یکی از بانکهایی که طرف قرارداد سازمان بورس است افتتاح کنید که به آن حساب عملیاتی یا حساب در اختیار میگویند. زیرا امکان برداشت از این حساب فقط در اختیار سازمان بورس است و درصورتیکه در شرایط مختلف شخص مایل به برداشت از این حساب باشد، لازم است توسط کارگزاری درخواستش را به سازمان بورس ارائه دهد و در صورت تایید انتقال وجه انجام خواهد شد.
پس از افتتاح حساب میتوانید در معاملههای قرارداد آتی شرکت کنید. همانطور که پیش از این اشاره کردیم وقتی کالا یا سهامی در بازار آتی معامله میشود هر دو طرف معامله موظف هستند که درصد مشخصی را که توسط سازمان بورس تعیین شده به همان حساب عملیاتی که افتتاح کردهاند به عنوان وجه تضمین واریز کنند. هنگام سررسید قرارداد فروشنده و خریدار هر دو باید فرم آمادگی تحویل را پر کند سپس خریدار مبلغ قرارداد را به همان حساب در اختیار بورس واریز می‌کند و فروشنده نیز کالا را تحویل میدهد( به صورت گواهی سپرده بورسی یا به صورت فیزیکی).
لیست کالاهای قرارداد آتی و قیمت و حجم معامله آنها را میتوانید از طریق لینک زیر که متعلق به سازمان بورس است را بررسی نمایید:
وجه تضمین طی نوسانات روز بازار میتواند تغییر کند!
با یک مثال ساده این موضوع را برایتان توضیح میدهیم. تصور کنید که شما 100 کیلو زیره را به قیمت کیلویی 100 هزار تومان معامله کردهاید، سازمان بورس هم از شما به عنوان خریدار و هم از فروشنده 20% از مبلغ کل معامله یعنی 2 میلیون تومان وجه تضمین دریافت کرده است. در سازمان بورس در پایان هر روز معاملاتی میانگین قیمت هر کالا محاسبه میشود، در صورتی که به طور مثال میانگین قیمت زیره امروز 103 هزار تومان برآورد شده باشد یعنی شما به عنوان خریدار 3هزار تومان در هر کیلو سود کردهاید و فروشنده ضرر کرده است. در این حالت مبلغ 300هزار تومان از وجه تضمین فروشنده به حساب شما واریز خواهد شد. امکان وقوع عکس این اتفاق نیز وجود دارد. در صورتی که به طور مثال میانگین قیمت معامله روز زیره از 100 تومان به 98 تومان کاهش پیدا کند، در این صورت فروشنده 2هزار تومان در هر کیلو سود کرده و مبلغ 200 هزارتومان از وجه تضمین شما به حساب او واریز خواهد شد. این روند تا موعد سررسید قرارداد و تحویل کالا ادامه خواهد داشت. اما در صورتی که وجه تضمین هر کدام از طرفین قرارداد به کمتر از 70% کاهش پیدا کند از طرف سازمان بورس اخطاریهای به او ابلاغ خواهد شد تا مبلغ کسری را واریز نماید و مبلغ مجددا به همان میزان وجه تضمین اولیه برسد.
اصطلاحات خرید و فروش در قرارداد آتی
نکول : در صورتی که هر یک از طرفهای قرارداد به تعهدهایی که در قرارداد آتی ذکر شده عمل نکند، نکول صورت گرفته است. در این حالت شخص موظف است که هم کارمزد تسویه و تحویل از جانب خودش و طرف دیگر قرار داد را بپردازد و هم یک درصد از ارزش کل قرارداد را به عنوان جریمه به طرف دیگر قرارداد پرداخت کند.
در صورتی که خریدار در روز سررسید و تا مدت زمان 15 دقیقه بعد از پایان جلسه معاملاتی، مبلغ قرارداد را به حساب واریز نکند یا فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند، نکول کرده و فروشنده نیز مجاز است گواهی سپرده خود را روز بعد در بازار عرضه کند. اینکه فروشنده از این نکول سود می‌کند یا ضرر بستگی به قیمت فروش کالا در روز بعدی دارد.
آربیتراژ: آربیتراژ یک کلمه با ریشه فرانسوی است و در دنیای اقتصاد به معنی سود کردن از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار است. در قراردادهای آتی بسیاری از اوقات افراد از این روش سود میکنند. به این ترتیب که به طور مثال ممکن است قیمت بازار زیره کیلویی 104 هزار تومان با احتساب هزینههای جانبی مثل نگهداری یا انبارداری باشد اما قیمت معامله آن در بازار آتی 107 هزار تومان باشد. در این حالت شخص با خرید زیره از بازار آزاد و فروش آن در بازار آتی 3هزارتومان در هر کیلو سود می‌کند.
نوسان گیری(speculator) یا سفته باز: این اصطلاح به افرادی اطلاق میشود که به طور کلی به دنبال خرید یا فروش کالا نیستند بلکه تنها از نوسان قیمت سود میکنند. به طور مثال زیره کیلویی 104 هزار تومان در بازار آتی معامله میشود و این افراد پیش بینی میکنند که قیمت آن افزایش پیدا خواهد کرد. در این حالت زیره را خریداری کرده و پس از گران شدن آن را عرضه میکنند. به طور برعکس اگر احتمال کاهش قیمت در آینده را بدهند، پیش از شروع کاهش قیمت کالا را میفروشند.
ویژگی قرارداد آتی چیست؟
-
شفافیت قیمت
انجام معاملات آتی برای تمام شرکت کنندگان به صورت مساوی و عادلانه قابل انجام است و کارگزاریها سفارشهای ثبت شدهی مشتریان را در سامانه معاملاتی ثبت میکنند. معاملات ثبت شده بر اساس اولویتهای قیمتی انجام میشوند و در صورتی که قیمتها برابر باشند بر اساس اولویت زمانی انجام میشوند.
از آنجایی که هدف اصلی معاملات آتی ایجاد یک بازار عادلانه و منسجم و با قیمت مشخص است، به منظور جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی، بورسها و کارگزاری ها خود حق انجام معامله ندارند و در واقع مسئولیت آنها ثبت سفارش مشتریها به منظور کمک به تحقق اهداف بازار آتی است.
بیشتر بخوانید: تعریف و روش‌های محاسبه صورت سود و زیان
-
اهرمی بودن قراردادهای آتی
اهرم مالی پرریسک ترین ویژگی قراردادهای آتی است. این ویژگی به معاملهگران این فرصت را میدهد که با یک مبلغ اولیه کم وارد بازار شوند و معامله ای را انجام دهند و در پایان قرارداد به اندازه کل مبلغ قرارداد سود یا ضرر کنند. درست مثل یک اهرم که با کمک آن میشود با نیرویی کم، یک ابزار سنگین را جا به جا کرد.
-
ریسک کمتر نسبت به معاملات نقدی
-
نقد شوندگی بالا
معامله های قراردادهای آتی به صورت پیشفروش هستند و فروشنده هنگام موعد سررسید در صورتی که نیاز به تحویل کالا باشد میتواند کالا را به صورت فیزیکی از بازار تهیه کند. این ویژگی میزان نقد شوندگی معامله را تا حد زیادی افزایش میدهد.
در این مقاله از فینتو سعی کردیم تا مفاهیم و توضیحاتی که نیاز هست تا درباره قراردادهای آتی بدانید را توضیح دهیم. اما فراموش نکنید با وجود اینکه معاملات قراردادهای آتی از پر سودترین و پر رونق ترین معاملات بورسی در تمام جهان هستند احتیاج به شناخت کافی از بازار و نوسانات احتمالی قیمت کالای مورد معامله دارند. پیشنهاد میکنیم اگر تجربه کافی درباره کالایی که علاقه مند به معامله آن هستید ندارید با مشاوران قابل اعتماد کارگزاریها یا افرادی که در زمینه انجام قراردادهای آتی باتجربه هستند مشورت کنید.
در این مقاله تلاش کردیم تا در خصوص ویژگی مهم نرم‌‌افزار حسابداری ابری فینتو، یعنی دسترسی به کسب و کارها در یک پنل را در اختیارتان قرار دهیم. همانطور که میدانید استفاده از این قابلیت نیاز شما به چندین نرم افزار حسابداری را برطرف و کار شما را تا تحت بسیار زیادی راحت می‌کند. نرم افزار حسابداری ابری فینتو همراه قابل اعتماد برای کسب و کار‌های شماست.
