اگر در دنیای کسب و کار فعالیت دارید حتما اسم برات را شنیده‌اید اما آیا از قوانین، اصطلاحات و تفاوت‌هایش با سفته آشنا هستید؟ اگر پاسخ شما منفی است این مقاله از فینتو برای شماست. هرچند که امروزه برات در مقایسه با چک و سفته کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. اما در صورت استفاده، اگر از قوانین آن به درستی آگاه نباشید میتواند موجب خسارت مالی بسیار سنگینی شود.
برات چیست ؟
برات در واقع یک نوع سند تجاری برای آینده است. میتوانیم برات را با یک مثال ساده توضیح دهیم: تصور کنید که شما به شخص دومی بدهکار هستید و از طرفی شخص سومی نیز به شما بدهکار است. برات به شما این امکان را میدهد که طلبی که از شخص سوم دارید را به شخص دوم منتقل کنید و در آینده او این مبلغ را به جای شما از شخص سوم وصول میکند. به این ترتیب به وسیله‌ی برات شما هم بدهی خود به شخص دوم را پرداخت کرده‌اید و هم طلب خود از شخص سوم را دریافت کرده‌اید و این یکی از ویژگی‌های برات است که کمک میکند تا تعداد دفعات جابجایی پول بین افراد کمتر شود.
در نوشتن و تکمیل برات حضور حداقل سه نفر الزامی است:
- محیل (برات کش) شخصی که برات را صادر میکند
- محال له (دارنده برات) شخصی که برات را دریافت میکند
- محال علیه ( برات گیر) شخصی که برات را پرداخت میکند
آیا برات محدودیت انتقال دارد و فقط بین سه نفر قابل معامله است؟
خیر، شخصی که دارنده برات هست میتواند آن را به شخص دیگری منتقل کند و آن شخص نیز میتواند مجددا برات را به نفر دیگری منتقل کند و محدودیتی در انتقال برات از لحاظ تعداد نفرات وجود ندارد اما لازم است هر شخصی که برات را منتقل میکند آن را ظهرنویسی کند.
بیشتر بخوانید: راس‌گیری چک چیست؟
ظهرنویسی یعنی چه ؟
یکی از اصطلاحات رایج که احتمالا در سفته و چک هم با آن مواجه شده‌اید، اصطلاح ظهرنویسی است. وقتی شخصی برات (یا سند تجاری دیگری مثل چک یا سفته) را به شخص دیگری منتقل میکند، موظف به پشت نویسی است که به این کار ظهرنویسی و به شخصی که این پشت‌نویسی (ظهر نویسی) را انجام داده است، ظهرنویس میگویند. ظهرنویسی حتما باید به امضا فرد ظهرنویس برسد، در غیر اینصورت فاقد اعتبار است.
انواع برات
تا اینجا با مفاهیم اولیه برات آشنا شدیم و در پایین انواع برات را با هم بررسی میکنیم.
- برات ساده: برات ساده همان براتی است که در بالا نیز آن را توضیح دادیم. در برات ساده شخص اول براتی را در وجه شخص دوم صادر میکند و یک شخص سوم موظف به پرداخت آن است.
- برات سازشی: میتوان گفت که برات سازشی از نظر کاربرد بسیار شبیه به سفته است و از آن به عنوان تضمین استفاده میشود. در واقع در برات سازشی قرار نیست انتقال وجه صورت بگیرد، بلکه فرد صادر کننده برات آن را به عنوان ضمانت یا کسب اعتبار در وجه شخص دوم صادر میکند و پرداخت کننده برات به شخصی که برات را صادر کرده بدهکار نیست و نقش ضامن را ایفا میکند.
- برات رجوعی: اگر در موعد پرداخت برات، شخص دارنده برات به شخص پرداخت کننده(برات گیر) مراجعه کند، اما او از پرداخت برات خودداری کند، در این حالت شخص دارنده برات میتواند اعتراض کند و برات رجوعی صادر کند. برات رجوعی در وجه صادر کننده اولیه برات یا کسانی که آنرا ظهرنویسی (پشت نویسی) کرده‌اند صادر میشود و شخص میتواند علاوه بر مبلغ اصلی برات، هزینه‌های اعتراض‌نامه (واخواستامه) مثل حق تمبر، بهای اوراق و تحریر و مواردی دیگری از جمله کارمزد و هزینه صراف، دلال و مخارج پست و.. را درخواست کند.
البته توجه کنید که کارمزد بانک و صرافی زمانی قابل درج میباشد که وصول برات مرجوعی به عهده بانک باشد.
در برات مرجوعی همچنین شخص میتواند درخواست تفاوت نرخ برات را نیز لحاظ کند. به طور مثل اگر برات باید در شیراز تادیه(پرداخت) میشده اما نشده و برات مرجوعی در شهر تهران صادر شده است، شخص میتواند تفاوت نرخ شیراز و تهران را هم در برات مرجوعی خود لحاظ کند.
همچنین شخص هنگام صدور برات مرجوعی میتواند خسارت تاخیر تادیه یا همان خسارت تاخیر در پرداخت را هم لحاظ کند. طبق ماده 304 قانون تجارت اگر چند روز از موعد پرداخت برات اصلی گذشته باشد و شخص دارنده برات اقدام به صدور برات مرجوعی بکند، میتواند بهره تاخیر تادیه را هم به مبلغ برات مرجوعی اضافه کند.
- برات خارجی: برات خارجی براتی است که بین افراد با ملیت‌های مختلف صادر میشود و هیچگونه مشکلی در اعتبار آن وجود ندارد.
رعایت چه نکاتی در نوشتن برات ضروری است؟
برای اینکه بک برات را به درستی بنویسید و صادر کنید لازم است که تمامی نکات زیر را رعایت کنید و در صورتی که هر یک از موارد زیر به درستی رعایت نشود، برات دیگر یک سند تجاری معتبر محسوب نمیشود.
- قید کلمه برات به منظور تفکیک سند تجاری از انواع مشابه
- مشخصات کامل برات کش( فرد صادر کننده برات) همراه با امضا و مهر
- مشخصات کامل محال علیه (برات گیر) که موظف به پرداخت برات است همراه با مهر و امضا
- برات در وجه حامل قابل صدور نیست و حتما باید مشخصات کامل فردی که برات در وجه او صادر شده در برات درج شود
- تاریخ در نوشتن برات اهمیت بسیار ویژه دارد و لازم است که حتما به حروف نیز نوشته شود. زیرا درج رقم تنها با نوشتن عدد، قابلیت تغییر را دارد. همینطور لازم است که تاریخ صدور، تاریخ قبول برات و تاریخ سررسید پرداخت به طور دقیق درج شوند.
- مکان پرداخت برات باید قید شود. این مکان میتواند هرجا و هر شهری باشد.
- باید مشخص شود که برات نسخه چندم است و اگر چند نسخه از برات وجود دارد حتما ذکر شود که این برات نسخه چندم است.
- نوع ارز باید هم به عدد و هم به حروف هنگام نوشتن مبلغ ذکر شود (ریال یا ارز دیگر). در صورتی که تفاوت بین حروف و عدد وجود داشته باشد، مبلغ کمتر مورد قبول است و از نظر قانونی معتبر است.
بیشتر بخوانید: هرآنچه که باید در مورد چک و سفته بدانید
تاریخ پرداخت برات
برای پرداخت برات 4حالت زیر میتواند وجود داشته باشد:
- موکول به تاریخی معین: یعنی پرداخت برات دارای یک تاریخ مشخص باشد.
- به رویت یا به دیدار: یعنی شخص برات گیر(پرداخت کننده برات) بلافاصله پس از تحویل و رویت برات باید طی 24 ساعت آن را پرداخت کند.
- به وعده از تاریخ صدور
- به وعده از تاریخ رویت: یعنی فرد برات گیر طی یک زمان توافق شده( مثلا یک ماه) پس از تحویل و رویا برات موظف به پرداخت آن است.
آیا به برات مالیات تعلق میگیرد؟
بله برات نیز شامل پرداخت مالیات میباشد و متناسب با مبلغ درج شده در برات و تمبر الصاق شده، برای آن مالیات در نظر گرفته میشود. توجه داشته باشید که در صورتی که قوانین مربوط به باطل کردن و الصاق تمبر رعایت نشده باشد، اعتبار قانونی برات از بین نخواهد رفت؛ اما شامل جریمه میشود و شخصی که تخلف کرده است می‌باست علاوه بر باطل کردن و الصاق تمبر، به میزان دو برابر از آن را به عنوان جریمه پرداخت کند.
تفاوت برات و سفته چیست؟
- از مهم ترین تفاوتهای برات و سفته این است که در برات حضور حداقل سه نفر( برات کش، دارنده برات و برات گیر) الزامی است اما در سفته دو نفر حضور دارند (متعهد و متعهد علیه)
- در برات قید اسم و مشخصات کامل فرد دارنده برات (طلبکار) ضروری است اما سفته میتواند بدون درج نام و مشخصات فرد طلبکار و در وجه حامل صادر شود.
- در برات درج مکان و توضیح چگونگی پرداخت آن ضروری است و هنگام پرداخت در صورت عدم مطابقت شرایط، می توان به آن اعتراض کرد اما در سفته عنوان کردن محل پرداخت هیچ اهمیتی ندارد و تنها نکته ای که مهم است این است که در موعد ذکر شده، سفته پرداخت شود
- صدور برات در واقع یک عمل تجاری محسوب میشود اما سفته تنها در صورتی تجاری محسوب میشود که اشخاص تاجربانکدار یا صاف باشند.
در این مقاله تلاش کردیم تا توضیح و تمام نکاتی که لازم است درباره برات بدانید را برایتان توضیح دهیم، در پایان لازم است تاکید کنیم هرچند که استفاده از برات امروزه در ایران کمتر شده اما همچنان هم در ایران و هم در بازارهای جهانی وجود دارد و در صورتی که نیاز به استفاده از آن داشتید قوانین آن را به درستی رعایت و لحاظ کنید زیرا که بی دقتی یا درج نکردن هرکدام از قوانین مربوطه، می تواند برات را از بی ارزش و از درجه قانونی ساقط کند و یا شما را متحمل خسارت مالی سنگینی کند.
شرکت خود را به بهترین شکل مدیریت کنید
هر مدیر خوب نیازمند ابزاری قدرتمند است تا بتواند مجموعه خود را به بهترین شکل مدیریت کند. مجموعه نرم افزار مالی و منابع انسانی فینتو ابزاری قدرتمند است که می تواند به مدیران در کنترل کارمندان و محاسبه حقوق و دستمزد آنها کمک کند. شما همیشه یک مدیر لایق هستید و باید بهترین ها برای شما باشد. با استفاده از نرم افزار حسابداری آنلاین فینتو کار مدیریت خود را بسیار آسان تر کنید.
