مالیات بر ارزش افزوده و نحوه محاسبه آن

برای صاحبان کسب و کار لازم است که از قوانین کار و مالیات ارزش افزوده و اطلاعاتی که در کسب و کارشان موثر است آگاهی یابند. این اطلاعات در مورد قوانین، دید روشنی به صاحبان کسب و کار برای ادامه کار و برنامه ریزی برای پیشرفت می دهد. اگر دستی در فعالیت های اقتصادی داشته باشید، حتما می دانید که قوانین مالیاتی بخش بزرگی از دغدغه کسب و کارها را تشکیل می دهد. اگر می خواهید با یکی از مهم ترین قوانین مالیاتی یعنی مالیات بر ارزش افزوده آشنایی بیشتری داشته باشید توصیه می کنیم مقاله زیر را مطالعه کنید تا دید روشنی برای ادامه فعالیت داشته باشید.

در این مقاله سعی کرده ایم نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده را برای شما توضیح دهیم.

تاریخچه پیدایش مالیات بر ارزش افزوده:

مالیات بر ارزش افزوده نسبت به سایر مالیات های مرسوم نوعی مالیات جدید به شمار می رود. اجرای مالیات بر ارزش افزوده در کشور های اروپای غربی و برخی کشور های آمریکای جنوبی، زمینه های لازم برای گسترش اخذ مالیات را فراهم کرد. به مرور کشور ها متقاعد شدند که اجرای مالیات بر ارزش افزوده علی رغم پیچیدگی های اجرایی خاص خود،قابل پیاده سازی است و می تواند آن ها را در راه رسیدن به اهداف اقتصادی شان کمک کند.

این نوع خاص مالیات، از سال 1387 و با تصویب قانون مالیات ارزش افزوده در مجلس شورای اسلامی، در ایران نیز اجرایی شده است.

بیشتر بخوانید: ابلاغ تفویض اختیار تقسیط بدهی و بخشودگی جرائم قابل بخشش در سال 1401

مالیات بر ارزش افزوده چیست ؟

مالیات بر ارزش افزوده که با نام VAT  هم شناخته می شود، مالیاتی عام است.

این مالیات توسط دولت وضع شده است و بر همه کالاها و خدمات مگر آن ها که از مالیات معاف هستند، اعمال می شود و از فعالان در حوزه کسب و کار،از مرحله تولید تا توزیع اخذ می شود. به بیان ساده تر، مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که خریدار هنگام خرید کالا و خدمات به فروشنده می پردازد و فروشنده نیز باید در دوره های زمانی مشخص آن را به دولت و سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.

به طور مثال: وقتی یک کفش تولید می شود تا به دست مصرف کننده برسد ده ها خدمت روی آن انجام می شود و باید مالیات آن ها جداگانه پرداخت شود. مالیات بر ارزش افزوده به 3 دسته مصرفی، درآمدی و تولیدی تقسیم بندی می شود و مشمولان باید نسبت به پرداخت مالیات و عوارض در موعد مقرر اقدام کنند تا مشمول جرایم نشوند.

برای اینکه درک بهتر و شفاف تری از این نوع مالیات در اقتصاد داشته باشید بهتر است با مفهوم ارزش افزوده آشنا شوید.

ارزش افزوده چیست؟

به طور ساده ارزش افزوده عبارت است از ارزشی که در هر مرحله از تولید بر کالا افزوده می شود که به آن ارزش افزوده می گویند. به طور مثال: به این ارزش اضافی تولید شده از درخت تا مبل و صندلی، “ارزش افزوده” گفته می شود.

روش های محاسبه ارزش افزوده

ارزش افزوده در هر یک از سطوح واحد اقتصادی، طبقه (متشکل ازچند واحد اقتصادی دارای فعالیت مشابه)، گروه (متشکل از چند طبقه)، بخش (متشکل از چند گروه)، قسمت (متشکل از چند بخش) و بالاخره کل اقتصاد (شامل کلیه قسمت های اقتصادی) قابل محاسبه است.

برای محاسبه ارزش افزوده 3 روش مختلف به شرح زیر وجود دارد:

•     الف) روش تولید یا تفریق
•     ب) روش توزیع یا جمع
•     ج) روش مصرف (هزینه)

روش های “تولید و توزیع” در سطوح مختلف، از واحد اقتصادی تا کل اقتصاد قابل محاسبه است. اما روش “مصرف” تنها در سطح اقتصاد کلان قابل اندازه گیری است.

نحوه محاسبه ارزش افزوده در هر یک از روش ها در زیر ارائه شده است:

الف) محاسبه ی ارزش افزوده به روش تولید یا تفریق:

ارزش مصارف واسطه – ارزش ستانده = ارزش افزوده

ب) محاسبه ی ارزش افزوده به روش جمع یا توزیع

محاسبه ارزش افزوده از طریق توزیع آن به عوامل تولید است. در این روش ارزش افزوده از تجمع هزینه جبران خدمات، هزینه استهلاک، مالیات و مازاد عملیاتی به‌دست می‌آید. در مواردی‌ که موسسه علاوه بر مالیات مستقیم در ارتباط با واحد کالای تولید شده یا خدمت ارائه شده مالیات غیرمستقیم پرداخت می‌کند و یا اینکه برای پایین نگه داشتن سطح قیمت‌ها از دولت یارانه‌ای دریافت می‌کند ما به التفاوت مالیات‌های غیرمستقیم منهای یارانه باید به چهار عنصر فوق اضافه شود.

بیشتر بخوانید: فاکتور رسمی چیست و چرا باید از آن استفاده کرد؟

ج) محاسبه ارزش افزوده به روش هزینه (مصرف)

روش هزینه برای برآورد تولید ناخالص داخلی به تفکیک نوع مصرف نهایی و نه به تفکیک نوع فعالیت اقتصادی تولیدکنندگان به‌کار برده می‌شود. این متضمن انجام برآوردهای مستقلی از مصرف نهایی خانوارها، خدمات دولتی، خدمات خصوصی غیرانتفاعی به خانوارها و افزایش موجودی‌ها، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و واردات و صادرات می‌باشد.

 لزوم اجرای مالیات بر ارزش افزوده

یکی از منابع مهم درآمد دولت ها، درآمد های ناشی از مالیات بر ارزش افزوده است. دولت ها با دریافت مالیات به طور مستمر می توانند خدمات ضروری برای جامعه را با برنامه ریزی مناسبی ارائه دهند.

تجربه تدوین و اجرای قانون مالیات برارزش افزوده در سال های اخیر در کشور های متعدد نشان می دهد که این نظام مالیاتی یک منبع درآمد قابل اتکا برای دولت است. یکی از مزیت های این مالیات سادگی وصول و پرداخت آن نسبت به سایر انواع مالیات هاست.

به طورمثال: بیش از 40 درصد کل درآمد های پیش بینی شده مالیاتی سال 96، از محل این نوع مالیات بوده است که نسبت به سال 96، 20 درصد رشد را نشان می دهد و اهمیت آن را برای اقتصاد نفتی ایران نشان می دهد.

الزامات خریدار در خصوص ارزش افزوده

• دریافت فاکتور رسمی و تکمیل اطلاعاتی همچون نام کامل شرکت، شماره سریال و تاریخ، شماره اقتصادی یا شناسه ملی، کد پستی و آدرس فروشنده و خریدار.
• اخذ گواهی ارزش افزوده تامین کننده کالا و خدمات که از نظر تاریخی اعتبار داشته باشد.
• با ورود به سامانه سازمان امور مالیاتی و با جست و جو نام مودی، شناسه ملی، شماره اقتصادی و شماره ثبت می توان به صورت کامل اطلاعات تامین کننده کالا و همچنین گواهی خدمات را کنترل نمود.
• بعد از اطمینان از معتبر بودن اطلاعات ثبت شده، می بایست اطلاعاتی به عنوان پیش پرداخت در حساب شرکت باقی بماند. مثل وجه فاکتور، مالیات و عوارض ارزش افزوده پرداخت شده. (هنگام تحویل اظهارنامه ارزش افزوده اعتبارات ذکر شده، از تعهدات شرکت کم شده و باقی آن تحت عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می شود).)
• کپی مدارک اعتبار تامین کننده کالا و خدمات به همراه کپی فاکتور می بایست به عنوان پیش پرداخت به اداره ارزش افزوده ارسال گردد و پس از شناسایی و ثبت آن ها، تا 10 سال از آن ها نگهداری شود تا در صورت مراجعه ماموران مالیاتی، مدارک طلب شده به آن ها ارائه گردد.

الزامات فروشنده در خصوص ارزش افزوده

• دریافت و تمدید گواهی اعتبار ارزش افزوده در صورت تمام شدن انقضای آن
• صدور فاکتور رسمی و تکمیل اطلاعاتی همچون نام کامل شرکت، شماره سریال و تاریخ، شماره اقتصادی یا شناسه ملی، آدرس و کد پستی فروشنده و خریدار.
• تحویل مالیات بر ارزش افزوده در مهلت مقرری 15 روز پس از پایان هر فصل.
• شناسایی و پرداخت ما به التفاوت تمامی در آمد های عملیاتی و غیر عملیاتی شرکت به ازای صدور هر فاکتور درآمدی در پایان هر دوره نود روزه یا در طی هر فصل.
• امکان انتقال بستانکاری شرکت به دوره بعدی به دلیل ما به التفاوت تعهدات مالیات و عوارض شرکت با پیش پرداخت مالیات و عوارض آن.
• ارسال نامه درخواست عودت به سازمان مربوطه و در ادامه آن انجام رسیدگی های لازم و اطمینان از نداشتن بدهی ارزش افزوده در شرکت درخواست دهنده به دلیل درخواست تسویه و عودت شرکت.

جریمه ارسال نکردن اظهارنامه ارزش افزوده

سازمان امور مالیاتی کشور برای ارسال اظهارنامه ارزش افزوده مدت زمان مشخصی را تعیین می کند و چنانچه مودیان در زمان تعیین شده اقدام به ارسال اظهارنامه ارزش افزوده نکنند، مشمول جریمه فیر قابل بخشش می شوند. توجه کنید که حتی در صورتی که شرکت یا مشاغل اشخاص حقیقی و حقوقی هیچ فعالیت مالی نداشته باشند، با این حال این اشخاص موظف اند اظهارنامه ارزش افزوده را تسلیم سازمان امور مالیاتی نمایند و اگر می خواهند که جریمه به آن ها تعلق نگیرد، می بایست اظهارنامه ارزش افزوده را سفید به همراه مدارک مربوطه ارسال کنند. پس می توان گفت که عدم فعالیت مالی، دلیل موجهی برای عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده نیست.

در ادامه با ما همراه باشید تا دلایلی که موجب می شود تا مشمولان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده جریمه شوند را بررسی کنیم.

• مشمولان مالیات ارزش افزوده در مدت زمان مقرر در سامانه ثبت نام نکنند.
• عدم صدور صورت حساب به خریدار کالا یا خدمت.
• ثبت نادرست ارزش ریالی خدمات یا کالا در صورتحساب رسمی که در آن کد اقتصادی قید شده است.
• عدم تکمیل و ثبت اطلاعات صورت حساب قانونی از سوی فروشنده خدمات یا کالا.
• عدم ارسال اظهارنامه قانونی.
• عدم ارائه دفاتر قانونی پلمپ شده.
• مودیان با عدم پرداخت بدهی یا تقسیط در مدت زمان تعیین شده، علاوه بر پرداخت کامل مالیات، بایستی جریمه را نیز بپردازند.

جمع بندی:

به طور کلی می توان گفت مالیات بر ارزش افزوده مفهومی مهم و کارآمد برای ادامه فعالیت شرکت هاست. در صورتی که شرکت ها پرداخت این نوع مالیات را جدی بگیرند و مالیات بر ارزش افزوده خود را به موقع و سروقت پرداخت کنند؛ به چرخه اقتصاد کشور کمک بزرگی کرده اند.