انواع حسابها در حسابداری بر اساس ماهیت
انواع حسابها در حسابداری و ماهیت آن ها یکی از اصلی‌ترین موضوعات کاربردی مورد بحث در زمینه حسابداری و آموزش مالی می‌باشد. هنگام ثبت موارد مختلف در دفاتر حسابداری، ضروری است تا از ماهیت حسابهای ثبت شده، اطلاع داشته باشید. به عبارت دیگر، شما باید به ماهیت انواع حسابها در حسابداری، تسلط کافی داشته باشید تا در هنگام ضرورت، بدون صرف مدت زمان طولانی، تغییر حسابها بر اساس ماهیت آن ها را، به بهترین شکل ممکن انجام دهید. به دلیل اهمیت حسابها در حسابداری، در این پست به معرفی انواع حسابها و بررسی ماهیت آن ها پرداخته شده است. به منظور آشنایی بیشتر با این مبحث حسابداری، لطفا تا انتهای متن با ما همراه باشید. خواندن این مقاله به دانشجویان حسابداری، حسابداران، مدیران مالی، و علاقمندان به مباحث حسابداری و مالی توصیه می‌شود.
مطلب پیشنهادی: چگونگی بستن حسابها در حسابداری
انواع حسابها در حسابداری بر اساس ماهیت کدام اند؟
طبق سیستم ورود دوگانه، انواع حسابها در حسابداری به سه گروه اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند که به شما کمک می‌کنند تا بدون ثبت خطا، ورودی‌‌های دفتر خود را ثبت کنید. هر نوع حساب یک قاعده برای شناسایی جنبه بدهی و اعتباری خود دارد که به آن قانون طلایی حسابداری می‌گویند. بر اساس این تقسیم‌بندی انواع حسابها در حسابداری عبارتند از: حسابهای شخصی، حسابهای واقعی، حسابهای اسمی.
انواع حسابها در حسابداری
با توجه به وابستگی زیاد دنیای واقعی به اقتصاد و تغییر و تحولات عمده آن، شناخت بخش‌های مختلف مالی و مدیریت صحیح آن ها، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. آشنایی با انواع حسابها در حسابداری، برای مدیریت درست امور بسیار مهم است. لازم به ذکر است که انواع حسابها در حسابداری، به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
1- حسابهای موقت:
یکی از انواع حسابها در حسابداری، حسابهای موقتی هستند که مربوط به یک دوره مشخص از زمان بوده و با استفاده از آن ها می‌توانید سود و زیان شرکت خود را تعیین کنید. به عبارت دیگر، به حسابهای یک سال معین از شرکت، اصطلاح حسابهای موقت اطلاق می‌شود. انواع مختلف حساب های موقت به شرح زیر می‌باشند:
1-1 درآمد:
به میزان پولی که کسب و کار شما از طریق فروش کالا (محصولات) و یا ارائه خدمات به مشتریان خود به دست می‌آورد، درآمد گفته می‌شود. درآمدهای حاصل از فروش شما، میزان پول ورودی را افزایش می‌دهند و باید در حسابهای درآمد ثبت شوند. نمونه‌‌هایی از حسابهای درآمد عبارتند از:
- درآمد خدمات (درآمد حاصل از تکمیل خدمات که می‌تواند به طور خاص شامل درآمد خدمات لوله کشی، درآمد خدمات حسابداری، درآمد خدمات عکاسی و غیره باشد)
- درآمد فروش محصولات (ارزش محصولات شما که به فروش رسانده می‌شوند)
- درآمد بهره (ارزش بهره به دست آمده در سرمایه‌گذاری یا حسابهای بانکی)
- سود کسب شده از روش‌های مختلف
- درآمد متفرقه
حتما بخوانید: تعریف و روش محاسبه صورت سود و زیان
1-2 هزینه:
هزینهها یکی دیگر از انواع حسابها در حسابداری هستند که در طی عملیات مختلف و برای دستیابی به خدمات موردنیاز، به کسب و کار شما تحمیل می‌شود. مبالغ هزینههای خرج شده، برگشت‌پذیر نبوده و همچنین، به مجموع دارایی‌های شرکت اضافه نمی‌شوند. به عبارت دیگر، حساب هزینهها، هزینههای مربوط به شرکت بوده و منعکس کننده میزان خروج پول می‌باشند. این حسابها، کلیه هزینههای مربوط به کسب و کار را نشان می‌دهد و برای تولید درآمد استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، مبالغ صرف شده برای خرید لوازم اداری، یک نوع هزینه محسوب می‌شود.
نمونه‌‌هایی از زیر حسابهای فرعی مربوط به گروه حسابهای هزینه در ادامه آورده شده است:
- هزینه کالاهای فروخته شده (COGS)
- هزینه خدمات (هزینه خدمات آب و برق)
- هزینه حقوق و دستمزد (هزینه درآمد کارمند)
- هزینه اجاره (هزینه اجاره فضای اداری یا تجهیزات)
- هزینههای عرضه (هزینههای مورد استفاده برای عرضه کالا)
- هزینه بیمه (هزینه بیمه مورد استفاده برای کارکنان)
- هزینه تبلیغات (هزینه تبلیغات کالا و خدمات)
- هزینههای بانک (هزینههای خرج شده توسط بانک)
به یاد داشته باشید که بدهیها، هزینهها را افزایش و اعتبارات، میزان حسابهای هزینه شما را کاهش می‌دهند. در واقع، هنگامی که شما پول خرج می‌کنید، میزان حسابهای هزینه خود را افزایش می‌دهید.
1-3 برداشت:
برداشت عبارت است از میزان پولی که به منظور پرداخت هزینههای شخصی، توسط مالک صرف می‌شود. میزان برداشت توسط مالک، باید در حساب وی ثبت شده و به منظور تعیین سرمایه خالص شرکت، در انتهای سال از سرمایه اصلی کسر شود.
2- حسابهای دائم:
یکی دیگر از انواع حسابها در حسابداری، حسابهای دائمی هستند که در دوره‌های زمانی معینی، تکرار می‌شوند. این نوع از حسابها، به دسته‌های زیر قابل تقسیم‌بندی هستند:
2-1 دارایی‌ها:
دارایی یکی دیگر از انواع حسابها در حسابداری می‌باشد که در اختیار شماست و یا انتظار دارید از منابع آن ها در آینده سود حاصل کنید. حساب دارایی‌ها به انواع مختلف فیزیکی و غیر فیزیکی تقسیم‌بندی می‌شوند که ارزش افزوده را به کسب و کار شما اضافه می‌کنند. بسته به ماهیت کسب و کارتان، چیزهای مختلفی می‌توانند، به عنوان دارایی طبقه‌بندی شوند. به عنوان مثال، رایانه و علائم تجاری، دارایی شما محسوب می‌شوند. برخی از نمونه‌‌های دارایی عبارتند از:
- پول نقد (می‌تواند یک چک و یا حساب پس انداز نیز باشد)
- لوازم اداری یا سایر هزینههای پیش پرداخت شده
- حسابهای دریافتی (مبلغی که ما از مشتریان دریافت خواهیم کرد)
- موجودی (مواردی که بعدا قصد فروش آنها را داریم)
- تجهیزات (ارزش تجهیزات خریداری شده)
- ساختمان (ارزش ساختمان خریداری شده)
- زمین (ارزش زمین خریداری شده)
- حسابهای قابل دریافت
اگرچه حسابهای دریافتنی شما، میزان پولی است که از نظر فیزیکی در اختیار ندارید، اما جزء حساب دارایی محسوب می‌شوند؛ زیرا مبلغی است که شما طلبکار هستید. در ادامه این مطلب، انواع مختلف دارایی توضیح داده شده است:
دارایی‌های جاری:
شامل دارایی‌های نقدی و یا مواردی است که احتمالا شما می‌توانید به آسانی آن ها را به دارایی نقد تبدیل کنید. از جمله دارایی‌های جاری می‌توان به پول نقد جاری و یا میزان پس‌انداز موجود در بانک، مبالغ نقد اندوخته در صندوق شرکت به صورت جاری، پول نقد نگهداری شده به صورت تنخواه گردان نزد مسئول مربوطه به منظور خرید ملزومات شرکت و پرداخت مخارج، حسابهای پیش پرداخت (پول از قبل پرداخت شده توسط شرکت به منظور خرید کالا و یا خدماتی که هنوز آن ها را دریافت نکرده است)، سپرده‌های شرکت (به دو شکل مختلف دارایی ملکی و رهنی)، موجودی کالای نگهداری شده در انبار برای فروش، حسابها و اسناد دریافتی (مانند چک و سفته ) و … اشاره کرد.
دارایی‌های ثابت:
به دارایی‌های غیر نقدی که امکان تبدیل سریع آن ها به دارایی نقد وجود ندارد، دارایی ثابت گفته می‌شود. از جمله دارایی‌های ثابت می‌توان به ملک و یا قطعه زمین در اختیار شرکت، اشاره کرد که فروش آن ها و تبدیل کردن به پول نقد، به مدت زمان نسبتا طولانی نیاز دارد.
دارایی‌های نامشهود:
به دارایی‌های مختلفی از قبیل حق امتیاز یا علائم تجاری که شما قادر به مشاهده آن ها نمی‌باشید، دارایی نامشهود گفته می‌شود.
2-2 بدهیها:
تعهدات یا بدهیها یکی دیگر از انواع حسابها در حسابداری می‌باشند که نشان‌دهنده دیون تجارت شما به سایرین هستند. به عبارت دیگر، بدهیها شامل هزینه‌‌هایی است که شما متحمل شده‌اید، اما هنوز آنها را پرداخت نکرده‌اید. این حسابها، به راحتی قابل شناسایی هستند و شما باید آن ها را در آینده پرداخت کنید. از جمله انواع مختلف این حساب در حسابداری می‌توان به بدهی جاری (حقوق و اسناد پرداختنی) و بدهی بلندمدت (وام‌ها و اسناد پرداختی بلند مدت) اشاره کرد.
با توجه به مطالب بیان شده، انواع حسابها در حسابداری که در زیر گروه بدهی قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر می‌باشند:
- حسابهای قابل پرداخت (صورت‌حساب شرکت که باید پرداخت شود)
- مالیات بر فروش قابل پرداخت (تعهدات مالیاتی فروش)
- دستمزد قابل پرداخت (تعهدات به کارکنان در قبال وظایف انجام شده توسط آنها)،
- مالیات‌‌های حقوق و دستمزد قابل پرداخت (تعهدات پرداخت شده به دولت به صورت ماهانه، سه ماهه و یا سالیانه)
- وام‌های قابل پرداخت (به عنوان مثال وام مسکن)
- چک و سفته‌های قابل پرداخت (تعهدات مالی کسب و کار به علت امضای یک ضمانت نامه).
2-3 سرمایه:
عبارت است دارایی‌های نقدی و غیر نقدی مالک شرکت که به صورت سرمایه در اختیار کسب و کار قرار گرفته است.
مطلب پیشنهادی: حسابداری تعهدی چیست؟مزایا و معایب حسابداری تعهدی کدام اند؟
ماهیت حسابها در حسابداری چیست؟
همانطور که می‌دانید، در ترازنامه، برخی از انواع حسابها در حسابداری، در سمت راست و مابقی حسابها در بخش چپ آن قرار می‌گیرند. خوب است بدانید که تقسیم‌بندی حسابها در حسابداری، بر اساس ماهیت آن‌هاست. در این بخش از مقاله، به معرفی ماهیت حسابها در حسابداری پرداخته می‌شود.
انواع حسابها در حسابداری بر اساس ماهیت خود در 4 گروه اصلی بدهکار، بستانکار، خنثی و یا دوگانه قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، حساب‌هایی از قبیل دارایی در گروه بدهکار قرار می‌گیرند. همچنین، بدهیها یا سرمایه از جمله حسابهای بستانکار محسوب می‌شوند. به صورت کلی، حسابهای موجود در سمت راست ترازنامه (در زیر گروه دارایی) و حسابهای موجود در چپ ترازنامه ( در زیر گروه بدهی و یا سرمایه) به ترتیب دارای ماهیت بدهکار و بستانکار خواهند بود. در ادامه این بخش، به معرفی 4 ماهیت اصلی موجود در حسابداری می‌پردازیم.
ماهیت بدهکار
همانطور که می‌دانید، حساب‌هایی با عنوان دارایی یک شرکت یا موسسه، در سمت راست ترازنامه ثبت می‌شوند. از جمله این حسابهای می‌توان به حسابهای دریافتنی، موجودی نقد، موجودی کالا، دارایی‌های ثابت، بهای تمام شده و… اشاره کرد. به منظور ثبت دارایی‌های ثابت شرکت خود، می‌توانید از نرم‌افزارهای مالی و مدیریتی مختلف استفاده کنید، اما باید بدانید که دارایی‌ها، هزینهها و کلیه حسابهای زیر مجموعه آن ها، دارای ماهیت بدهکار هستند. این بدان معناست که شما باید افزایش موجودی این حسابها را، با ماهیت بدهکار ثبت کنید. این در حالی است که چنانچه از موجودی هر کدام از این حسابها، کاسته شود، باید آن را به عنوان بستانکار ثبت کرد.
با توجه به مطالب بیان شده، اگر یک حساب دارای ماهیت بدهکار باشد، در صورت افزایش موجودی، آن حساب بدهکار می‌شود، اما اگر موجودی حساب کاهش یابد، منجر به بستانکار شدن آن خواهد شد.
مطلب پیشنهادی: آشنایی با تکنولوژی مالی یا فین تک (Fintech)
ماهیت بستانکار
برخلاف انواع حسابها در حسابداری با ماهیت بدهکار، حساب‌هایی با ماهیت بستانکار از قبیل بدهیها، سرمایه، حقوق صاحبان سهام و … منجر به افزایش ارزش حساب شما خواهند شد. حساب‌هایی با ماهیت بستانکاری، در صورت افزایش و کاهش موجودی، به ترتیب بستانکار و بدهکار می‌شوند. لازم به ذکر است که مانده این حسابها نیز باید بستانکار شوند. یکی از وظایف مهم حسابداران، بررسی مانده حسابهای بستانکار است.
ماهیت دوگانه در حسابداری
برخی از انواع حسابها در حسابداری، دارای ماهیت دوگانه هستند. برخلاف حساب‌هایی مانند دارایی و بدهیها که حتما باید در سمت راست و چپ ترازنامه قرار بگیرند، حساب‌هایی با ماهیت دوگانه در حسابداری، مجاز هستند تا در بخش راست و یا چپ معادلات قرار بگیرند. علاوه بر این، به هنگام تعیین مانده حسابها در پایان سال مالی، حسابداران می‌توانند مانده آن ها را، با عنوان بدهکار و یا بستانکار ثبت کنند. بنابراین، به حساب‌هایی که شما می‌توانید افزایش و یا کاهش موجودی آن ها را، در هر کدام از طرفین معادلات به عنوان بدهکار و یا بستانکار ثبت کنید، عنوان حساب‌هایی با ماهیت دوگانه اطلاق می‌شود. به عنوان مثال، حساب جاری شرکا، یکی از انواع حسابها در حسابداری با ماهیت دوگانه می‌باشد.
حتما بخوانید: تعریفی از آخرین استاندارد های حسابداری در ایران
ماهیت خنثی در حسابداری
علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، برخی از حسابهای فاقد ماهیت نیز در حسابداری وجود دارند که از آن ها با عنوان حساب‌هایی با ماهیت خنثی یاد می‌شود. شرایط این نوع از حساب ها در حسابداری، با موارد قبلی متفاوت است. تغییرات به وجود آمده در حسابهای فاقد ماهیت، به عنوان رویداد مالی تلقی می‌شود. به عنوان مثال، حسابهای انتظامی، یکی از انواع حسابها در حسابداری با ماهیت خنثی می‌باشد.
به منظور شناسایی این نوع از حسابها، باید بدانید که آن ها صرفا دارای جنبه تعهدی بوده و نمی‌توانند در هیچ کدام از طرفین حسابهای مالی قرار بگیرند. از دیگر خصوصیات این حسابها، می‌توان به عدم ارائه آن ها در گزارشات مالی اشاره کرد، هر چند ممکن است گاهی اوقات فقط با هدف ارائه آمار، در گزارشات آورده شوند. ثبت کردن انواع حسابها در حسابداری با ماهیت خنثی در حسابهای پرداختی یا دریافتی، تقریبا مشابه یکدیگر می‌باشد.
با توجه به گستردگی انواع حسابها در حسابداری، شناخت ماهیت آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است. ممکن هنگام تنظیم ترازنامه با سوالات مختلفی از قبیل “ماهیت حساب دریافتنی، برداشت، درآمد، تنخواه گردان چیست؟” روبرو شوید. با توجه به مطالب بیان شده در این مقاله، انواع حسابها در حسابداری بر اساس ماهیت خود به چهار نوع بدهکار، بستانکار، خنثی و حساب‌هایی با ماهیت دوگانه تقسیم‌بندی می‌شوند. در این مقاله تلاش شد تا شما با مفهوم ماهیت حسابها در حسابداری، آشنا شوید. ما به تحلیل ماهیت کلیه حساب ها در حسابداری پرداختیم و نحوه تشخیص آن ها را به شما آموزش دادیم. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می‌توانید به مقالات آموزشی ما از قبیل نرم‌افزار تنخواه گردان و مدیریت مالی مراجعه بفرمایید.
امید است که با مطالعه این مقاله، درک درستی نسبت به انواع حسابها در حسابداری و ماهیت آن ها پیدا کرده باشید.
آیا از همه انواع حسابها در حسابداری استفاده خواهید کرد؟
انواع حسابهای شما به روش حسابداری که برای تجارت خود انتخاب می‌کنید، بستگی دارد. شما می‌توانید بین حسابداری مبنای نقدی، پول نقد اصلاح شده و حسابداری تعهدی یکی را انتخاب کنید. اگر از حسابداری مبتنی بر پول نقد استفاده می‌کنید، از حساب بدهی مانند حسابهای پرداختنی و بدهی‌‌های بلند مدت استفاده نکنید. حسابداری اصلاح شده مبنای نقدی و تعهدی از همان حسابها استفاده می‌کند که حسابهای پیشرفته‌ای مانند AP و بدهی‌‌های بلند مدت است. روش حسابداری شما چیست؟ به شما توصیه می‌شود که انواع مختلف حسابهای خود را با استفاده از نرم افزار حسابداری آنلاین فینتو دارای رتبه‌بندی عالی، سازماندهی کنید.
