امروزه هر کسب و کاری که راه اندازی می شود یک سری اهداف و برنامه ها را تعیین می کند و تمام استراتژی ها و برنامه ریزی را برای رسیدن به اهداف پیاده می کند. از آنجا که رقابت در بازار بسیار زیاد است پس کسب و کارها تلاش می کنند تا راهی را انتخاب کنند تا از رقبای خود جلو بزنند. رقابت سالم باید با ابزارهای سالم انجام شود که یکی از این ابزارها زنجیره ارزش می باشد. این ابزار به عنوان ارزشمندترین ابزارها در جهان کسب و کار است و می توانید تضمینی برای پیروزی شما در مقابل رقبایتان باشد. یک کسب و کار باید بداند در کدام مرحله از عملیات شرکت خود از مزیت تولید نسبی برخوردار است و در چه بخش هایی می تواند بهترین ارزش را به مشتریان خود بدهد.
شاید این مسئله در گذشته اهمیت چندانی نداشته است اما امروزه کسب و کارها به قدری افزایش پیدا کرده اند که انتخاب محصول متناسب با نیاز مشتری را تا حدودی با مشکل مواجه می کند. از این رو کسب و کارها برای اینکه بتوانند بخش های مختلف کسب و کار خود را تقویت کنند و محصولاتی را به دست مشتریان برسانند که رضایت صد درصدی ایجاد کند بایستی از تحلیل زنجیره ارزش استفاده نمایند. با شروع این استراتژی شرکت ابتدا با مشخص نمودن هر بخش از فرآیند تولید می تواند تعیین کند که در این بخش چه چیزی نیاز به بهبود دارد و چه چیزی لازم است که کاملا حذف شود. این اصلاحات شاید جزیی باشد اما می تواند هزینه ها را کاهش دهد و متعاقبا ظرفیت تولید را بالا ببرد و محصول مورد نظر با قیمت بسیار بهینه ای به دست مشتری می رسد. این زنجیره اگر به درستی پیش برود می تواند فرآیند سود دهی و پیشرفت کسب و کار را تقویت ببخشد.
زنجیره ارزش چیست؟
هر کسب و کاری قبل از پیاده سازی به زنجیره ارزش نیاز دارد تا بتواند در بین رقبا محصول خود را هم از نظر کیفیت و هم قیمت متمایز کند. این زنجیره یک سری فعالیت ها از قبیل طراحی، تولید، بازاریابی و توزیع را شامل می شود. این مراحل از زمان شروع تولید تا رسیدن محصول به دست مشتری ادامه پیدا می کند. به طور مثال یک شرکت را در نظر بگیرید که در زمینه تولید کالا فعالیت می کند. زنجیره ارزش برای این شرکت از تهیه مواد اولیه تا ساخت و عرضه آن به دست مشتری ادامه دارد. پس به طور کلی می توانیم عنوان کنیم که زنجیره ارزش شامل فعالیت هایی است که قبل از رسیدن محصول به دست مشتری انجام می شود تا ارزش محصول بالاتر رود.
در واقع از زنجیره ارزش برای شرح تمام فعالیت های یک کسب و کار در تولید محصول استفاده می شود. این فعالیت ها می تواند از ابتدا تا انتها یعنی از مرحله طراحی تا تولید و توزیع را شامل شود. با تحلیل این زنجیره یک مدل بصری از تمام فعالیت ها را ارائه می شود.
تحلیل زنجیره ارزش چگونه انجام می شود؟
هر کسب و کاری یک فرآیند مشخص را تا تولید محصول طی می کند در این فرآیند یک سری فعالیت ها انجام می شوند. برای اینکه بتوانیم فعالیت ها را با نظم واقعی انجام دهیم به مدیریت زنجیره ارزش نیاز داریم تا فعالیت ها به درستی تحلیل و پیاده سازی شوند. در این زنجیره هدف بر آن است تا افراد شاغل در هر مرحله از زنجیره بتوانند ارتباط بهتری با هم داشته باشند و با کمک هم بتوانند در زمان کمی بهترین محصول را ارائه کنند. حال یکی از روش هایی که به واسطه ی آن فعالیت های تولید محصول یا ارائه خدمات را تحلیل می کنند، روش تحلیل زنجیره ارزش می باشد. با پیاده سازی این روش کسب و کار می تواند برای ارزیابی روش های بهبود مزیت رقابتی خود از نتایجی که از تحلیل زنجیره به دست آمده استفاده کنند. حال برای درک درست این تحلیل باید ابتدا با مزیت رقابتی آشنا شویم.
در واقع مزیت رقابتی (Competitive Advantage) یعنی هر آنچه که شما را از رقبا متمایز تر می کند. برای رسیدن به این هدف باید درک درستی از کاری که می کنید و اهدافی که در سر می پرورانید داشته باشید و با شناخت بازار هدف و مزایای محصول تولیدی خود، گام های خود را بردارید. همچنین برای رسیدن به مزیت رقابتی بایستی درک درستی از رقبا و محصولات رقیب هم داشته باشید. برای کسب مزیت رقابتی کسب و کارها می توانند با رهبری هزینه و تمایز به این هدف برسند.
- رهبری هزینه: مک‌دونالد (McDonald‘s) و والمارت (Walmart) دو نمونه بارز رهبری هزینه هستند در این استراتژی هدف کم کردن هزینه های مواد و منابع است تا محصول با قیمت کمتری به دست مشتری برسد.
- تمایز: کمپانی استارباکس (Starbucks) و اپل (Apple) دو نمونه از استراتژی متمایز سازی هستند. اگر به محصولات بی رقیب و منحصر به فرد کمپانی اپل نگاه کنید با این استراتژی بیشتر آشنا می شوید. چون دقیقا هدف در استراتژی تمایز ارائه نمودن یک محصول بسیار تخصصی و بی رقیب است. این استراتژی با ابزار های تخصیص زمان و منابع برای نوآوری، تحقیقات و توسعه پیش می رود. صاحبان کسب و کارهای این چنینی می توانند برای محصول خود قیمت بالایی را تعیین نمایند.
نکته مهم این است که کسب و کارها در ابتدای شروع باید یک روش مزیت رقابتی را انتخاب و روی آن تمرکز کنند. با انتخاب روش مزیت رقابتی، هدف تحلیل زنجیره ارزشی کسب و کار برای ارتقای سود، کاهش قیمت یا تولید محصول متمایز می شود. رعایت این نکات و انتخاب روش ها می تواند تصویر روشنی از اهداف مجموعه را پیش روی شما بگذارد و برای ارزش گذاری به راحتی می توانید برخی از فعالیت ها را متوقف یا بهبود ببخشید تا کل مجموعه را بتوانید ارتقا دهید.
تفاوت بین زنجیره تامین و زنجیره ارزش چیست؟
هر بنگاه یا کسب و کاری برای ادامه فعالیت خود نیاز به دو فرآیند زنجیره ارزش و زنجیره تامین دارد تا بتواند مدیریت صحیحی بر روی تولید و عرضه کالای با کیفیت داشته باشد و مشتری هم بتواند محصول مورد نظر خود را با قیمت کمتری تهیه کند. در این فرآیند هر آنچه که در خصوص تولید محصول، فروش و توزیع باشد در زمره زنجیره تامین قرار می گیرد و از طرفی دیگر زنجیره ارزش با سازماندهی عملیات شرکت سعی می کند تا بهترین ارزش را برای یک محصول به وجود بیاورد. عمده ترین تفاوتی که بین این دو فرآیند وجود دارد در این است که در زنجیره تامین، شروع دنبال کردن زنجیره های عرضه محصول از مرحله عرضه تا رسیدن دست مشتری است. اما در زنجیره ارزش ابتدا نیازهای مشتری ارزیابی می شود و پس از آن تمام فرآیندهای تولید پیگیری و ارزیابی می شوند و در صورت لزوم مراحل اصلاح می شوند تا بهتر بتوان به نیاز مشتری پاسخ داد. اما به طور کلی زنجیره های تامین و ارزش با هدف ارائه یک محصول با کیفیت و با هزینه پایین طراحی شده اند.
هدف و فواید زنجیره ارزش
همانطور که گفته شد پیاده سازی زنجیره ارزش تنها مختص فرآیندهای تولیدی نیست بلکه این ابزار قدرتمند را می توان در کسب و کارهای خدماتی نیز استفاده کرد. چون هدف از اجرای این زنجیره کاهش ضایعات در فرآیندها می باشد. در این زنجیره نگاه مشتری اهمیت بالایی دارد و در هر مرحله مورد ارزیابی قرار می گیرد تا ببینند این مرحله و جزئیات آن از نظر مشتری ارزش آفرین بوده است یا خیر؟ سپس بر روی ارزش تاکید می شود و تجزیه و تحلیل ها بر روی ارزش ها متمرکز می شود تا سازمان بتواند در بازار با رقبای خود رو در رو شود.
زمانی که یک کسب و کار بتواند منبع مشکلات و تهدیدات را پیدا کند می تواند با رفع آن ها بیشترین ارزش را برای مشتریان ایجاد نماید. این مشکلات شامل تاخیر در فرآیندها، زمان خرابی، محدودیت ها و مشکلات سیستم موجود می باشد که با زنجیره ارزش به راحتی منشاء مشکلات شناسایی و برای بهبود اوضاع تلاش می شود. اگر این زنجیره در کنار ابزارهای دیگر استفاده شود می تواند نقش موثری در ارتباطات، همکاری ها و تغییر فرهنگ داشته باشد.
حتما بخوانید: پنج استراتژی مؤثر برای رشد تجارت خرده فروشی در دنیای جدید
نکات مهم زنجیره ارزش در کسب و کار
زنجیره ارزش را باید در کسب و کارهایی به کار گرفت که خواهان بهبود فرآیندها در تمام بخش های کسب و کار هستند تا در کاهش هزینه و بهینه سازی کمک شود. در زیر نکات کلیدی در فرآیند این زنجیره را بیان می کنیم.
- نکته مهم و اساسی این است که باید کل زنجیره ارزش توسط تمام تیم کسب و کار مدیریت و بررسی شود و نباید هر بخش را به یک نفر واگذار کرد. اگر همه افراد در جریان کل فرآیند قرار بگیرند امکان از دست دادن اطلاعات و بخش های کلیدی به صفر می رسد.
- طراحی زنجیره در مراحل ابتدایی باید با هم فکری افراد و به صورت دستی اجرا شود و در مراحل پیشرفته بعدی می توان از نرم افزارهای مرتبط استفاده کرد.
- برای بدست آوردن یک دید کلی ابتدا باید یک اجرای سریع و ابتدایی را انجام داد سپس برای بدست آوردن جزئیات می توان یک اجرای دقیق تر را به کار گرفت.
- در پاره ای از موارد متخصصان برای رسیدن به یک روش واضح و معنادار از اجرای معکوس استفاده می کنند. در این اجرا از انتها به ابتدا محصول یا خدمات بررسی می شود تا به جزئیات بیشتری برسند.
تحلیل زنجیره ارزش پورتر (Porter’s Value Chain Analysis) چیست؟
مایکل ای. پورتر (Michael E. Porter) یکی از پیشگامان معرفی مفهوم زنجیره ارزش بود. پورتر استاد دانشکده‌ی کسب‌وکار هاروارد بود که توانست 5 نیرو را برای کسب و کارها معرفی کند تا به واسطه آن بتوانند در بازار فعلی رقابتی سالم داشته باشند. پورتر در کتاب خود زنجیره ارزش را تحت عنوان «مزیت رقابتی: ایجاد و ثبات عملکرد برتر» مورد بحث و بررسی قرار داد.
پورتر در کتاب خود عنوان کرده است که نمی توان زنجیره ارزش در یک شرکت را به صورت کلی نگاه کرد چون ریز به ریز فعالیت هایی که در فرآیند طراحی، تولید، بازاریابی و تحویل کالا انجام می شود می تواند نقش مهم و موثری در آفرینش مزیت رقابتی ایجاد کند.
از نگاه پورتر آنچه که به محصولات یک شرکت ارزش می دهد فعالیت های درون سازمانی می باشد پس برای اینکه یک مجموعه در صدر بازار رقابتی قرار بگیرد بایستی تمام فعالیت ها در سطح بهینه انجام شود. زمانی که شرکت به این هدف برسد و فعالیت ها را بهینه کند ارزش به دست آمده چیزی فراتر از هزینه های اجرایی خواهد بود. پورتر در کتاب خود فعالیت هایی که در کسب و کارها انجام می شود را به دو دسته جداگانه تقسیم بندی می کند. دسته اول فعالیت های اولیه هستند که شامل لجستیک مقدم، عملیات، لجستیک بیرونی، بازاریابی و فروش و خدمات می باشد. دسته دوم فعالیت های حمایتی هستند که شامل تهیه مواد اولیه، توسعه فناوری، مدیریت منابع انسانی و زیر ساخت شرکت می باشد که نقش فعالیت های حمایتی در کسب و کارها کمک به فعالیت های اولیه می باشد.
مطلب پیشنهادی: راه های موفقیت در تجارت آنلاین
جمع بندی
با توجه به موضوعات گفته شده زنجیره ارزش یکی از ابزارهای قدرتمند برای ارزش سازی است. هر چه این ارزش یابی بیشتر باشد شرکت و خدمات و محصولات آن بالاتر از سطح رقبا قرار می گیرند. در گذشته مدیران سازمان ها تمام تمرکز خود را روی دارایی های مشهود مانند زمین، پول و نیروی کار محدود می کردند و اگر نمی توانستند این دارایی ها را افزایش دهند در واقع از رقبای خود جا می مانند. اما امروزه برای منحصر به فرد بودن باید از اقتصاد سنتی عبور کرد و مدیران نگاه خود را معطوف به دارایی های نامشهود مانند مشتریان و عوامل ارزش آفرین درون سازمان کنند تا بدین روش بتوانند بقا و مزیت رقابتی سازمان را درک و ارتقا دهند.
بهترین نرم افزار حسابداری آنلاین
مجموعه نرم افزار مالی و منابع انسانی فینتو یک سیستم تحت وب و آنلاین است که شامل خدماتی از جمله سیستم حضور و غیاب، حقوق و دستمزد، تنخواه گردان و حسابداری آنلاین می‌شود. آنلاین بودن خدمات فینتو باعث می شود تا کاربران علاوه بر امکان دسترسی آسان از هر مکان و در هر زمان، هزینه های کمتری نسبت به سیستم های قدیمی بپردازند.
با نرم‌افزار حسابداری آنلاین فینتو، شما به راحتی می‌توانید با نرم‌افزارهای پیچیده خداحافظی کنید و مدیریت تمام نیازهای کسب و کار خود را با یک راه حل حسابداری ساده انجام دهید. فینتو به عنوان نرم‌افزار مبتنی بر ابر، مزایای بیشماری دارد که برای آگاهی بیشتر می توانید به صفحه زیر مراجعه کنید.
