مرخصی انواع مختلفی دارد و هر یک از انواع آن شامل قوانین و شرایط مختلفی است. به همین دلیل بسیاری از کارمندان همچنان در مورد شرایط مرخصی های مختلف اطلاعات کامل و دقیقی ندارند و این موضوع میتواند موجب پایمال شدن حقوق یا اختلاف بین کارفرما و کارمند شود. در این مقاله از فینتو تلاش کرده ایم تا صفر تا صد هرآنچه که لازم است درباره انواع مختلف مرخصی و قوانین و شرایط هر یک از آن ها بدانید مطابق با آخرین و جدید ترین قوانین مرخصی برای شما آماده کنیم. پس مثل همیشه تا انتهای این مقاله همراه ما باشید..
قانون مرخصی وزارت کار
مرخصی را می توان این گونه بیان کرد: حق قانونی که هرفرد شاغل در روزهای غیر تعطیل برای ترک کار خود دارد. این حق از گذشته تا امروز برای افراد شاغل به رسمیت شناخته شده است و همینطور در قانون کار جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید قرار گرفته است. مطابق با قانون کار، مرخصی به شش دسته زیر تقسیم میشود که در ادامه توضیح و قوانین هر یک را به تفکیک باهم میخوانیم.
انواع مرخصی در قانون کار
انواع مرخصی را میتوان در گروه های زیر دسته بندی کرد:
- استحقاقی
- استعلاجی
- ساعتی
- بدون حقوق
- زایمان
- ازدواج و فوت اقوام درجه 1
در ادامه تلاش کرده ایم تا کامل ترین توضیحات درباره انواع مرخصی را برای شما آماده کنیم.
جدول مرخصی کارگران 1403
ابتدا در جدول زیر تعداد روزهای مرخصی برای هر کدام از انواع مرخصی را باهم مشاهده میکنیم و سپس به توضیح هر یک از انواع قوانین مرخصی و قوانین آن میپردازیم.
نحوه محاسبه 2.5 روز مرخصی – مرخصی استحقاقی
مرخصی استحقاقی همانطور که احتمالا از اسمش هم میتوانید حدس بزنید، مرخصی ای است که “حق” کارگران شاغل است. در این نوع از مرخصی حقوق کارگران به آن ها پرداخت میشود. قانون کار این مرخصی را 2.5 روز برای هر ماه و 26 روز برای هر سال اعلام کرده است. این تعداد روز از طرف قانون کار تعیین شده است و روزهای مرخصی جزو سوابق کارمند حساب خواهند شد. کارفرما میتواند بنا بر سیاست های کاری کسب و کار خود، مرخصی استحقاقی کارکنان را بیشتر از این مقدار نیز تعیین کند. با استفاده از نرم افزار حقوق و دستمزد فینتو کارمندان میتوانند درخواست مرخصی ثبت کنند و مدیران میتوانند درخواست را تایید یا رد کنند و در انتهای ماه محاسبه میزان کارکرد کارکنان را مشاهده و گزارش گیری کنند.
نکات مهم درباره مرخصی استحقاقی:
- مرخصی استحقاقی برای شرکت های کمتر از 10 پرسنل، معادل 21 روز است
- مرخصی استحقاقی برای کارگران فصلی به تناسب ماه های کارکرد و برای کارگرانی که کمتر از یک سال سابقه کار دارند متناسب با میزان کارکردشان است
- مطابق با ماده 69 قانون کار در صورتی که مرخصی های کارکنان در سه ما آخر سال برای سال بعد تایید شود(با تایید شورای اسلامی کار) کارگران این امکان را دارند که روزهای مرخصی را بین خود جا به جا کنند.
- در صورتی که کارگر استعفا دهد یا ترک کار کند، مطالبات مربوط به مرخصی به او تعلق نمیگیرد.
- میزان مرخصی روزهای پنجشنبه به عرف کارگاه بستگی دارد.
مرخصی بین التعطیلی چگونه محاسبه میشود؟
در صورتی که فردی تمایل داشته باشد که برای یک بین التعطیلی مرخصی بگیرد (مثلا یکشنبه و سه شنبه تعطیل است و این فرد میخواهد برای روز دوشنبه مرخصی داشته باشد) این مرخصی جزو مرخصی استحقاقی محسوب میشود.
آیا روز جمعه جز مرخصی استحقاقی محسوب میشود؟
خیر. روز جمعه تعطیل رسمی است و جزو مرخصی استحقاقی محسوب نمیشود. توجه داشته باشید که تعطیلات رسمی هرگز در محاسبه مرخصی محاسبه نمیشوند.
مرخصی استعلاجی:
مرخصی استعلاجی مرخصی است که از سوی پزشک و به دلایل مختلف بیماری و درمانی به کارمند داده میشود. مرخصی استعلاجی همانند مرخصی استحقاقی جزو سوابق کار کارگر محسوب میشوند، یعنی کارگر حقوق روزهای مرخصی استعلاجی را کامل دریافت خواهد کرد. میزان مرخصی استعلاجی برای کارمندان و کارکنان دستگاه های اجرایی مطابق با تبصره 2 و 3 از ماده 84 قانون مدیریت خدمات کشوری، کارکنان دستگاه های اجرایی و همینطور مشمولان مقررات تامین اجتماعی میتوانند حداکثر تا سقف چهار ماه در سال از مرخصی استعلاجی استفاده کنند. برای استفاده از مرخصی استعلاجی، تا دو بار و هر بار تا 7روز نیازی به تایید پزشک معتمد تامین اجتماعی نیست اما برای بیش از این مقدار لازم است که مرخصی تجویز شده علاوه بر تایید پزشک معالج، به تایید پزشک معتمد تامین اجتماعی هم برسد.
نکات مهمی که باید درباره مرخصی استعلاجی بدانید:
- حداکثر زمان مرخصی استعلاجی 4 ماه در سال است اما افرادی که بیماری سخت و صعب العلاج دارند با تشخیص و تایید پزشک از این قائده مستثنی هستند
- مسئولیت پرداخت مرخصی استعلاجی برعهده تامین اجتماعی است مگر در مواردی که کارفرما خودش قبول بکند که این مبلغ را به کارگر پرداخت نماید
- شرط دریافت حقوق یا مزد برای روزهای مرخصی استعلاجی این است که در طول زمانی که کارگر مرخصی استعلاجی بوده است، در جای دیگری مشغول به کار نبوده باشد و از جای دیگری مزد یا حقوق دریافت نکرده باشد.
- فردی که قصد دریافت مزد یا حقوق برای روزهای مرخصی استعلاجی را دارد نباید در طی این مدت اخراج شده باشد، استعفا داده یا ترک کار کرده باشد
چه کسانی از روز اول مرخصی استعلاجی حقوق و مزد دریافت میکنند؟
به جز موارد زیر، غرامت یا همان حقوق و مزد روزهای مرخصی استعلاجی از روز چهارم به بعد محاسبه خواهد شد:
- بر اثر حادثه در کار یا بیماری ای که حاصل از کار باشد در بیمارستان بستری شده باشد
- بر اثر بیماری عادی در بیمارستان بستری شده باشد
- فرد ابتدا به صورت سرپایی و سپس بستری شده باشد
- جانباران انقلاب اسلامی (در مواردی که بر اثر بیماری عادی قادر به کار نیستند و در بیمارستان هم بستری نمیشوند)
- بیماری او بر اثر بیماری قبلی باشد
” بیشتر بخوانید: حق سنوات چیست؟ نحوه محاسبه حق سنوات و تفاوت آن با پایه سنوات“
مرخصی ساعتی – نحوه محاسبه مرخصی ساعتی:
مرخصی ساعتی زیر مجموعه مرخصی استحقاقی محسوب میشود و میزان آن در هر روز بنا به سیاست های هر سازمانی میتواند از 1 تا 8 ساعت باشد. نکته مهم اینجاست که اگر مرخصی ساعتی به 8 ساعت یا بیشتر برای یک روز کاری برسد، معادل یک روز مرخصی استحقاقی محسوب میشود و جزو مرخصی های استحقاقی استفاده شده فرد محاسبه خواهد شد. این قانون یک قانون کلی است و در برخی سازمان ها مرخصی ساعتی بیشتر از 2،3 ساعت یا.. (بسته به سیاست های سازمان) معادل یک روز مرخصی استحقاقی محسوب میشود
مرخصی ساعتی در ماه:
همانطور که گفتیم مرخصی ساعتی زیر مجموعه مرخصی استحقاقی است و میزان مجاز مرخصی استحقاقی معادل 2.5 روز کاری در هر ماه است. حال اگر مجموع مرخصی های ساعتی استفاده شده ی یک کارمند در یک ماه بیشتر از معادل 2.5 روز کاری باشد،مساوی با مرخصی بدون حقوق است و کارفرما مجاز است که برای آن ساعات بیمه نیز رد نکند.
مرخصی بدون حقوق:
مرخصی بدون حقوق یا مزد مطابق به ماده 16 قانون کار نوعی از مرخصی است که به دلایل مختلفی مانند ادامه تحصیل یا بیماری یا… فرد قادر به ادامه کار کردن نیست و نیاز به مرخصی دارد. این برای بخش خصوصی تا دو سال قابل تمدید است و برای بخش اجرایی، مطابق با تبصره 1 قانون مدیریت خدمات کشوری تا سه سال قابل تمدید است.این مرخصی لازم است حتما به تایید و موافقت کارفرما برسد. همانطور که از اسم این نوع مرخصی هم مشخص است، در طول بازه ی مرخصی هیچگونه مزایایی شامل فرد نمیشود و مطابق با ماده 16 قانون کار در صورت بازگشت به کار یا استخدام فرد، ملاک محاسبه دستمزد و حقوق او، آخرین دریافتی او قبل از رفتن به مرخصی بدون حقوق است.
مرخصی بدون حقوق شرایط بسیار مهم دیگری نیز دارد که در ادامه آن ها را باهم میخوانیم.
شرایط دریافت مرخصی بدون حقوق:
شرایطی که لازم است فرد برای دریافت مرخصی بدون حقوق داشته باشد به شرح زیر است:
- فرد قرارداد رسمی داشته باشد و نیروی کار دائم باشد. نیروی کاری که به صورت آزمایشی در یک مجموعه کار میکند مشمول استفاده از مرخصی بدون حقوق نیست.
- از تمام مرخصی استحقاقی خود (26 روز در هر سال) استفاده کرده باشد.
- مرخصی به توافق و رضایت کارفرما رسیده باشد (در صورتی که بدون کسب رضایت و توافق کارفرما فرد به مرخصی برود میتواند به منزله ترک کار تلقی شود)
مرخصی بدون حقوق برای همسران، هنگام ماموریت
مطابق با تبصره 4 ماده 84 قانون مدیریت خدمات کشوری، زنانی که همسرانشان به ماموریت رفته اند میتوانند تا پایان ماموریت و حداکثر تا 6 ماه مرخصی بدون حقوق دریافت کنند.
حق بیمه در مرخصی بدون حقوق
همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم در مرخصی بدون حقوق، بیمه و مزایا شامل فردی که به مرخصی رفته است نمیشود. اما مطابق با ماده 39 قانون خدمات کشوری، خود فرد میتواند در صورت نیاز از طریق همان سازمان یا کارگاهی که درآن مشغول به کار است حق بیمه خود را شخصا به طور کامل پرداخت کند(هم سهم خود و هم سهم کارفرما) تا از مزایای بیمه استفاده کند. انجام این کار به خصوص در مواردی که کارگر به دلایلی مانند بیماری های پر هزینه یا صعب العلاج به مرخصی رفته است بسیار به نفع او خواهد بود چرا که با ادامه پرداخت حق بیمه میتواند از مزایای بیمه برای درمان خود استفاده کند. افرادی که به دلایل دیگری به مرخصی بدون حقوق رفته اند نیز خوب است این کار را انجام دهند زیرا اگرچه ممکن است به خدمات درمانی بیمه خود نیاز نداشته باشند، اما با پرداخت حق بیمه، مدت زمانی که به مرخصی رفته اند نیز جزو سابقه بیمه آن ها محاسبه خواهد شد.
مرخصی بدون حقوق تحصیلی:
همانطور که گقتیم مرخصی بدون حقوق میتواند به مدت 2 سال تمدید شود اما ماده 16 قانون کار در ادامه افراد را مجاز کرده است در صورتی که مرخصی بدون حقوق از نوع تحصیلی باشد تا دو سال دیگر هم قابل تمدید است (مجموعا به مدت 4 سال) . همچنین در این قانون هیچ محدودیتی برای نوع تحصیل از جمله کوتاه مدت یا بلند مدت، دانشگاهی یا آزاد در نظر گرفته نشده است بنابراین انواع آموزش های فوق میتوانند در گروه قابل پذیرش برای مرخصی تحصیلی قرار بگیرند. نکته بسیار بسیار مهم که باید به آن توجه داشته باشید این است که مرخصی تحصیلی برای کارگاه های کوچک پیش بینی نشده است. یعنی مرخصی تحصیلی و بدون حقوق برای کارگاه های کوچک قابل استفاده نیست.
مرخصی زایمان:
مرخصی زایمان که از سال 1402 به طور قطع مدت آن 9 ماه است به زنان بارداری تعلق میگیرد که دست کم 60 روز (دو ماه) سابقه پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی داشته باشند. در طی این 9 ماه به زنان باردار، معادل دو سوم آخرین حقوق دریافت شده و همینطور سایر مزایای رفاهی و پاداش و عیدی تعلق میگیرد. مرخصی زایمان از روز تولد نوزاد شروع میشود با این حال در صورتی که به تایید و تجویز پزشک معالج و پزشک معتمد تامین اجتماعی برسد میتواند در ماه های آخر بارداری نیز آغاز شود. تا پیش از سال 1402 مرخصی زایمان به طور قطع 9 ماه نبود و 6ماه محسوب میشد اما از سال 1402 همه ارگان ها وظیفه دارند که 9 ماه مرخصی زایمان به مادران بدهند. توجه داشته باشید که خود مادر میتواند تصمیم گیری کند که مرخصی زایمان 6 ماهه برای او کافی است یا 9 ماهه.
نکات مهمی که باید درباره مرخصی زایمان بدانید:
- مدارک مورد نیاز برای مرخصی زایمان عبارت هستند از: گواهی پزشک و شناسنامه کودک، کد تامین اجتماعی، خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان نوزاد، کپی شناسنامه پدر و مادر
- خانم های باردار میتوانند به جای دریافت و استفاده از خدمات درمانی ارائه شده توسط سازمان تامین اجتماعی، تقاضای وجه نقد نمایند
- مرخصی زایمان جزو سوابق خدمت بانوان محسوب میشود
- مزایای رفاهی و همینطور بیمه، در مدت زمان استفاده از مرخصی زایمان به بانوان تعلق میگیرد
- مادرانی که سه قلو باردار باشند یا فرزند دیگر آن ها کمتر از یک سال داشته باشند میتوانند از 12 ماه مرخصی زایمان استفاده کنند.
مرخصی زایمان برای آقایان:
مرخصی زایمان برای آقایان در بخش خصوصی با بخش دولتی متفاوت است. در بخش خصوصی آقایانی که به تازگی فرزند آن ها متولد شده است مشمول دریافت دو هفته مرخصی اجباری(تشویقی) هستند. در بخش دولتی و برای کارمندان دولت مطابق با ماده 103 قانون پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، آقایانی که فرزند آن ها تازه متولد شده است و همسر آن ها نیز شاغل و مشمول دریافت مرخصی زایمان است، از بدو تولد نوزاد مشمول دریافت سه روز مرخصی اجباری (تشویقی) هستند. این مرخصی برای مردانی که همسر آن ها خانه دار است قابل استفاده نیست و همینطور قابل ذخیره و انتقال به دوره دیگر یا پرداخت به صورت نقدی نیست. به عبارتی در صورتی که مردان از این مرخصی بلافاصله بعد از تولد فرزندشان استفاده نکنند این مرخصی از بین خواهد رفت.
نحوه ثبت لیست بیمه مرخصی زایمان:
سازمان هایی که کارکنانشان به مرخصی زایمان میروند لازم است که کارکرد آن ها را صفر ثبت کنند اما برای آن ها ترک کار نزنند و علت آن را نیز مرخصی زایمان ثبت کنند.
مرخصی زایمان بیمه مشاغل آزاد:
افرادی که بیمه مشاغل ازاد هستند نیز میتوانند با داشتن حداقل 60 روز سابقه بیمه تامین اجتماعی، از مرخصی زایمان استفاده کنند.
مرخصی استعلاجی ایام بارداری:
در زمان بارداری و پیش از استفاده از مرخصی زایمان، در صورتی که خانم نیاز به درمان یا استراحت داشته باشد میتواند از با تایید پزشک از مرخصی استعلاجی استفاده کند و این مرخصی استعلاجی نیز جزو سابقه خدمت او محسوب میشود و برای او بیمه نیز رد میشود. همچنین خانم با تشخیص پزشک میتواند پیش از تولد نوزاد وارد مرخصی زایمان شود. از دلایل مرخصی استعلاجی زنان باردار میتوان به مواردی مانند سقط جنین، نیاز به استراحت بیشتر یا استراحت مطلق در منزل.
مرخصی شیردهی 1402:
ماده 89 قانون کار و ماده 3 قانون ترویج تغذیه با شیر مادر، مرخصی شیردهی را هر سه ساعت یک بار، نیم ساعت اعلام کرده بود. اما مطابق با اصلاحیه ماده 6 قانون ترویج تغذیه با شیر مادرر، مرخصی شیردهی روزانه یک ساعت و حداکثر در سه نوبت برای فرزندهای یک قلو و دو قلو و روزانه دو ساعت برای فرزندان دو قلو و بیشتر است. این مرخصی به صورت یک جا نیز قابل استفاده است. مثلا مادر میتواند برای استفاده از مرخصی شیر دهی یک روز خود (یک ساعت)، یک ساعت زودتر محل کار را ترک کند.
“بیشنر بخوانید: حقوق و دستمزد 1403 + جدول حقوق 1403″
مرخصی ازدواج و فوت اقوام درجه یک
از کم توضیح ترین انواع مرخصی، مرخصی ازدواج و فوت اقوام درجه یک است:) در این نوع از مرخصی شخصی که ازدواج یا خدای نکرده یکی از اقوام درجه یک خود را از دست داده است میتواند 3 روز مرخصی با حقوق و مزایا دریافت کند. توجه داشته باشید که این مرخصی جزو مرخصی استحقاقی محسوب نمیشود. یعنی اگر فردی از مرخصی ازدواج یا فوت اقوام درجه یک استفاده کند، جزو مرخصی استحقاقی او نیست و این دو مرخصی هیچ ارتباطی باهم ندارند و کاملا مجزا هستند.
اگر فرد شاغل فوت کند وضعیت مرخصی های باقی مانده او به چه صورت است؟
اگر فرد شاغلی فوت کند تعداد مرخصی های ذخیره شده او محاسبه و به ورثه او تعلق می گیرد. البته این تنها در صورتی است که فرد مرخصی ذخیره شده ای داشته باشد.
ذخیره مرخصی، قانون ذخیره مرخصی کارکنان
مطابق با ماده 66 قانون کار همه کارمندان میتوانند مرخصی های استفاده نشده خود را ذخیره کنند، اما نه بیشتر از 9 روز برای کارمندان بخش خصوصی و 15 روز برای بخش دولتی! در واقع کارمندان تنها مجاز به ذخیره 9 روز از مرخصی های استفاده نشده برای بخش خصوصی و 15 روز برای کارمندان بخش دولتی و انتقال آن ها به سال بعد هستند. در صورتی که کارمندی بیشتر از 9 و 15 روز مرخصی استفاده نشده داشته باشد، کارفرما در پایان سال باید مبلغ آن ها را با کارمندان تسویه و به آن ها پرداخت کند. نکته مهمی ای که خوب است بدانید این است که کارمندان دولتی مطابق با ماده 84 قانون مدیریت خدمات کشوری نمیتوانند بیشتر از نصف مرخصی استحقاقی خود را در هر سال ذخیره کنند.
مرخصی بین تعطیلات کارمندان چگونه محاسبه میشود؟
مرخصی بین تعطیلات کارمندان در واقع همان مرخصی بین تعطیلی (بین التعطیلی) است. همانطور که بالاتر نیز توضیح دادیم این مرخصی از انواع مرخصی استحقاقی است و به مرخصی گفته میشود که بین دو روز تعطیل گرفته شود( بخ صور مثال اگر شنبه و دو شنبه تعطیل باشد و کارمند بخواهد روز یکشنبه را مرخصی بگیرد، روز یکشنبه مرخصی بین تعطیلات او حساب میشود و از همان قوانین مرخصی استحقاقی پیروی میکند.
زمان پرداخت مرخصی استفاده نشده:
موعد پرداخت مرخصی استفاده نشده کارمندان در انتهای هر سال و هم زمان با پرداخت عیدی کارکنان است.
آیا به کارگری که ترک کار کرده مطالبات مرخصی تعلق میگیرد؟
خیر. همانطور که در بالا هم اشاره کردیم، اگر کارگری ترک کار کرده باشد یا استعفا داده باشد مشمول دریافت هیچگونه از مطالبات مرخصی نیست.
با فینتو میتوانید به راحت ترین روش ممکن گزارشات مرخصی کارکنان را مشاهده کنید. کارکنان میتوانند درخواست مرخصی خود را به صورت آنلاین ثبت کنند و کارفرما میتواند درخواست را تایید یا رد کند و در انتهای هر ماه میزان کارکرد کارکنان، و میزان مرخصی استفاده شده آن ها قابل مشاهده و گزارش گیری است. فینتو این افتخار را دارد که برای چندمین سال متوالی نرم افزار شماره 1 حضور و غیاب ایران باشد. شما میتوانید با نرم افزار فینتو بدون نیاز به دستگاه و تجهیزات از امکاناتی دیگری مانند مشاهده ورود و خروج پرسنل، تعریف انواع شیفت و تردد، تعریف انواع سیاست کاری، محاسبه میزان کارکرد و… استفاده کنید. نرم افزار حضور و غیاب فینتو به مدت 30 روز مهلت تست کاملا رایگان دارد و شما میتوانید همین حالا با کلیک بر روی تصویر زیر کار خود را کاملا رایگان با فینتو آغاز کنید.
