حقوق و دستمزد مشاغل،مفاهیم و تفاوت ها

حقوق و دستمزد از هزینه های مهم هر سازمان محسوب می شود، برای آنکه بتوانیم این هزینه را در مشاغل مختلف محاسبه کنیم بایستی ابتدا با مفاهیم و اطلاعاتی که در لیست حقوق و دستمزد درج می شود به طور کامل آشنا شویم تا بتوانیم به سادگی آنها را محاسبه کنیم.با این مقاله همراه شوید.
برای آنکه با حقوق و دستمزد بیشتر آشنا شوید بایستی موضوعات زیر را به درستی شناخته و درک نمایید:

حقوق پایه:

حقوقی که با رعایت قانون کار به کارگران رسمی و با عقد قرارداد(که مغایر با قانون کار نباشد) به کارگران قراردادی به صورت ساعتی، روزانه، هفتگی و ماهیانه پرداخت می شود حقوق پایه نامیده می شود.
در صورتی که به کارگر با توجه به میزان تولید و نه ساعات کاری مزد پرداخت شود به آن کارمزد گویند.

ساعات کار عادی:

بر اساس قانون کار یک ماه معادل 30 روز در نظر گرفته می شود، هر ساله شورای عالی کار حداقل دستمزد یک روز را تعیین می کند و کار فرما موظف است هر ماه 30 روز حقوق پرداخت کند.(برای ماه هایی که 31 روز می باشند نباید یک روز اضافی محاسبه شود).
طبق تبصره یک ماده 51 قانون کار، مجموع ساعات کار کارگر در هفته نباید از 44 ساعت تجاوز کند.بنابراین کارگر برای 6 روز هفته(جمعه در نظر گرفته نمی شود)، باید 44 تقسیم بر 6 ساعت کار کند یعنی 7 ساعت و 20 دقیقه در هر روز.
طبق ماده 52 قانون کار ساعت کار کارگر در مشاغل سخت و زیان آور 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته می باشد.
لازم به ذکر است که کارفرما حقوق ایام تعطیل(جمعه ها) را نیز پرداخت می کند بنابراین حقوق و دستمزد ماهیانه بایستی بر 220 ساعت کار در ماه تقسیم شود تا مزد ساعتی بدست آید.

اضافه کاری:

بر اساس قانون کار اضافه کاری باید داری شرایط زیر باشد:

تعریف قانون کار از کار روز، شب و مختلط

مطابق قانون کار به آن قسمت از کار که در شب انجام می شود 35% فوق العاده علاوه بر ساعات کاری تعلق می گیرد مشمول بر این که کارگر نوبت کار نباشد.

نوبت کاری:

در بسیاری از واحد های تولیدی، به دلایل مختلف چون نوع کار، تنوع بالای محصولات و غیره، کارگران به صورت نوبتی کار می کنند. مطابق قانون کار، کار نوبتی کاری است که در طول ماه گردش دارد و نوبت های آن در صبح، عصر یا شب واقع شود.

اگر کارگری نوبت کار باشد سه حالت زیر ممکن است روی دهد:

• اگر نوبت کاری در صبح و عصر واقع شود، 10% علاوه بر دستمزد عادی به عنوان فوق العاده نوبت کاری تعلق می گیرد.
• اگر نوبت کاری در صبح و عصر و شب واقع شود، 15% علاوه بر دستمزد عادی به عنوان فوق العاده نوبت کاری تعلق می گیرد.
• اگر نوبت کاری در صبح و شب و یا عصر و شب واقع شود، 22.5% علاوه بر دستمزد عادی به عنوان فوق العاده نوبت کاری تعلق می گیرد.

نکته قابل توجه این است که ساعات نوبت کاری اگرچه ممکن است از 8 ساعت در شبانه روز و 44 ساعت در هفته تجاوز کند اما نباید از 176 ساعت در چهار هفته بیشتر شود.

عیدی و پاداش:

در پایان هر دوره مالی یا در پایان هر فصل مبالغی تحت عنوان عیدی و یا پاداش به کارگران و کارکنان پرداخت می شود.این مبلغ پس از کسر معافیت های قانونی به مجموع درآمد سالانه حقوق بگیران اضافه و مشمول مالیات بر اساس جدول قانون مالیات های مستقیم خواهد شد.
حداقل مبلغ عیدی و پاداش کارگران معمولا در پایان هر سال توسط هیئت دولت تعیین می شود اما هیئت مدیره ها مجازند که مبالغ دیگری تحت عنوان پاداش حسن انجام کار به کارگران پرداخت کنند.

مرخصی:

همه کارکنان می توانند از انواع مرخصی که در شکل زیر آمده است استفاده کنند.

• مرخصی استحقاقی:

عدم حضور در محل خدمت در حالی که مستند به دلایل موجهی چون بیماری، صدمات ناشی از حوادث برای خود یا پدر، مادر، همسر و فرزندان، فوت همسر یا بستگان، ازدواج، دارا شدن فرزند و یا احضار توسط مراجع قضایی مرخصی استحقاقی نامیده می شود.این مرخصی نباید بیشتر از سه روز در ماه و یک ماه در سال باشد.مرخصی استحقاقی با احتساب 4 روز جمعه برابر یک ماه می باشد.سایر روزهای تعطیل جزو این مرخصی نیستند و کارگرانی که به هر عنوان روزهای جمعه کار می کنند در مقابل عدم استفاده از تعطیلی این روز 40% اضافه مزد دریافت خواهد کرد.
نکته قابل ذکر این است که مرخصی کسانی که در کارهای سخت و زیان آور مشغول به کارند 5 هفته می باشد که باید در دو نوبت و پس از پایان هر 6 ماه از آن استفاده شود.

• مرخصی ساعتی:

گاهی کارکنان برای انجام کارهای ضروری به طور ساعتی مرخصی می گیرند.تعداد ساعت های مجاز مرخصی در هر روز برای هر شرکت متفاوت است اما در هر حال هر هشت ساعت مرخصی ساعتی برابر است با یک روز مرخصی و از مرخصی استحقاقی کسر می گردد.

• مرخصی بین التعطیلی:

اگر کارمند بخواهد روز کاری ای که مابین دو روز تعطیل قرار دارد را مرخصی بگیرد در این صورت روز تعطیل بعد از روز کاری نیز مرخصی استحقاقی محسوب می شود و از آن به جای یک روز، دو روز کسر می گردد.

• مرخصی حج:

این مرخصی تنها در صورتی قابل استفاده است که کارمند 30 روز تعطیلی کاری استحقاقی ذخیره داشته باشد.وگرنه مرخصی وی بدون حقوق خواهد بود.همچنین این مرخصی تنها یک بار قابل استفاده است.

• مرخصی استعلاجی:

در صورتی که کارکنی بیمار شود، می تواند حداکثر به مدت 4 ماه در سال از مرخصی استعلاجی با استفاده از حقوق و مزایا بهره مند شود، چنانچه بیماری وی صعب العلاج تشخیص داده شود وی می تواند به مرخصی خود ادامه دهد اما مازاد بر 4 ماه در سال وی فقط می تواند از حقوق (بدون فوق العاده) بهره مند گردد.

• مرخصی زایمان:

کارکنان زن می توانند در زمان بارداری 6 ماه مرخصی با حقوق بگیرند.آنها می توانند این مرخصی را در طول بارداری یا بعد از تولد کودک استفاده کنند.لازم به ذکر است که کارفرما حق اخراج وی را بعد از زایمان ندارد و موظف است او را به کار برگرداند مگر در صورتی که کارمند تمایلی به برگشت به کار نداشته باشد.همچنین به همسر وی در زمان تولد کودک به مدت دو هفته مرخصی اجباری می دهند.

• مرخصی بدون حقوق:

در زمان استفاده از این مرخصی حقوقی به کارکنان تعلق نمی گیرد و مدت مرخصی جزو سابقه کار برای آنها محسوب نمی شود بجز مورد ادامه تحصیلات عالی و تخصصی که در این صورت مدت مرخصی به عنوان سابقه کار محسوب می شود (بدون حقوق) و حداکثر مدت آن 3 سال در طول خدمت است.مستخدمین زن با تبعیت از همسر خود می توانند تا حداکثر 6 سال از مرخصی بدون حقوق استفاده نمایند.

• مرخصی اضطراری:

تمامی کارگران در مواردی مانند ازدواج دائم، فوت همسر، پدر، مادر و فرزند حق دارند تا به مدت 3 روز از این مرخصی استفاده نمایند.این مرخصی صرفا جهت شرکت در مراسم آنهاست و ارتباطی با موارد ذکر شده در مرخصی استحقاقی ندارد. همچنین این مرخصی قابل ذخیره برای آینده نیست.

 مزایای پایان کار و ذخیره سنوات خدمت:

اگر خاتمه کار کارمندان به دلیل بازنشستگی یا از کار افتادگی باشد، کارفرما موکلف است براساس آخرین مزد کارمند به نسبت هر سال سابقه خدمت ، 30 روز حقوق به آنها بپردازد.

حق اولاد:

حق اولاد یکی از مزایای مستمر کارگران است و حداکثر برای دو فرزند بیمه شده پرداخت می شود.شرایط پرداخت آن عبارت است از:

حق اولاد مشمول مالیات می باشد اما مشمول بیمه نمی شود.

سایر مزایا:

حق خوار و بار و مسکن:

مبلغی می باشد که هر سال توسط هیئت دولت به تفکیک تاهل و تجرد بودن افراد، تعیین می شود.

فوق العاده ماموریت:

به کارکنانی تعلق می گیرد که حداقل 50 کیلومتر از محل کار اصلی دور باشند و ناگزیر به اقامت شبانه در محل کار باشند.این فوق العاده نباید از مزد مبنای روزانه کمتر باشد همچنین تامین وسیله یا هزینه ایاب و ذهاب به عهده کارفرما می باشد.

غذا و پوشاک و مسکن:

این مزایای غیر نقدی مستمر نیز بر اساس آئین نامه ها تقویم ریالی می شود.

کارآموزی:

هر نوع آموزشی که برای ارتقای سطح دانش و مهارت کارکنان انجام شود، کارآموزی نامیده می شود.اگر کارآموزی برای کارکنانی باشد که به تازگی استخدام شده اند از آنجا که نقش موثری در امور جاری نخواهد داشت هزینه سرمایه ای تلقی می شود.
در صورتی که به کارکنان آموزش ضمن خدمت داده شود دو نوع هزینه مستقیم و غیر مستقیم قابل شناسایی است.هزینه مستقیم درصدی از حقوق و دستمزد است که ضمن خدمت به کارمند داده می شود و هزینه غیر مستقیم، قسمتی از هزینه حقوق و دستمزد به اضافه هزینه های کارآموزی است.
در صورتی که کارآموزی برای کارمندانی باشد که قبلا استخدام شده اند، مزد آنها از مزد مبنا کمتر نخواهد بود و مزایای غیر نقدی و فوق العاده هایی که پیش از کارآموزی دریافت می کرد همچنان ادامه خواهد داشت.
تکالیفی برای کارآموزی افراد در نظر گرفته شده است از جمله کامل کردن دوره کارآموزی و اشتغال به کار به مدت دو برابر زمان کارآموزی در همان کارگاه.در غیر این صورت کارفرما می تواند تقاضای دریافت خسارت کند.

 اوقات تلف شده:

هر کارگر موظف است در هفته 44 ساعت کار کند.ارجاع کار به کارگر توسط کارفرما انجام می شود و در صورتی که کارفرما به هر دلیلی قادر به ارجاع کار به کارگر نباشد بایستی دستمزد وی را بپردازد؛
پرداخت دستمزد بدون اینکه کاری صورت گرفته باشد موجب افزایش غیر منطقی هزینه ها می شود. دستمزد مدتی که به دلیل عدم ارجاع کار به کارگر پرداخت می شود هزینه دستمزد اوقات تلف شده می باشد.
مهمترین دلایل اتلاف وقت می تواند خرابی ماشین آلات، نرسیدن به موقع مواد به کارخانه، قطع جریان برق و مواردی از این دست باشد.

پایه سنوات:

پایه سنوات را مي توان بخش حمايتي پايه حقوق ناميد که معمولاً براي جبران حداقل دستمزد، توسط شوراي عالي کار، تصويب و ابلاغ مي گردد.
اين بخش از حقوق، در واقع قسمتي از حقوق پايه است که معمولا با حداقل دستمزد جمع و به کارگر پرداخت مي شود؛ پایه سنوات يکي از مزاياي جانبي دستمزد است و تغيير ميزان سالانه آن ارتباطي با افزايش دستمزد ندارد

طرح طبقه بندی مشاغل:

طرح طبقه بندی مشاغل اصطلاحی  برای یک نظام متحد الشکل درزمینه طبقه بندی مشاغل، پست های سازمانی در وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی است و شامل مشخصات رشته های شغلی هر رسته و همچنین مقررات، دستورالعمل ها و آیین نامه اجرایی مربوط به آن می باشد.

لایحه بودجه سال 99 درباره حقوق و دستمزد:

1- دولت مکلف است در سال 1399 افزایش ضریب حقوق گروههاي مختلـف حقـوق بگیـر از قبیل اعضاي هیأت علمی، قضات و کارکنان کشوري و لشـکري شـاغل در تمـامی دسـتگاههاي اجرائی موضوع ماده (29) قانون برنامه ششم توسعه و همچنین نیروهاي مسلح، وزارت اطلاعات و سازمان انرژي اتمی و حقوق بازنشستگان را به‌گونه‌ای انجام بدهد که پس از اعمال افزایش حقوق به میزان پانزده درصـد (15%) مجموع مبلغ مندرج درحکم کارگزینی (براي کارکنان رسـمی و پیمـانی) و قرارداد ماهانه (براي کارکنان قرارداد کارمعین و کار مشخص) به نسبت مدت کارکرد و حکـم حقـوقی بازنشسـتگان متناسـب سنوات خدمت قابل قبول، از بیست و هشت میلیون  ریال کمتر نباشد.
تفاوت تطبیق موضوع ماده (78) قانون مدیریت خدمات کشوري در حکم حقوق، بدون تغییـر باقی می‌ماند و مابه‌التفاوت ریالی مبلغ مندرج در حکم کارگزینی (براي کارکنـان رسـمی و پیمـانی) و قرارداد ماهانه (براي کارکنان قرارداد کارمعین و کار مشخص) نسبت به مبلغ بیسـت و هشت میلیون ریال، به تفاوت تطبیق مذکور اضافه می‌ شود. این تفاوت تطبیق براي شـاغلان، مشـمول کسر کسور بازنشستگی است.
حداقل حقوق و مزایاي مستمر شاغلان، حداقل حقوق بازنشسـتگان و وظیفـه بگیـران مشـمول قانون مدیریت خدمات کشوري و حداقل حقوق کارمندان مشمول قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت مصوب 13/6/1370 با اصلاحات و الحاقات بعدي و سایر حقـوق‌بگیـران دسـتگاه هاي اجرائی و صندوق بازنشستگی وابسته به دستگاه‌هاي اجرائی و مستمري‌ها و سایر حمایت‌هاي متناسـب با آنها معادل افزایش ضریب ریالی به میزان پانزده درصد (15%) افزایش می‌یابد.
آیین‌نامه اجرائی این جزء با پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه کشور و سـازمان اداري اسـتخدامی کشور به‌تصویب هیأت وزیران می‌رسد. 

در مقاله فرمول محاسبه حقوق و دستمزد، درباره نحوه محسابه حقوق و دستمزد بیشتر بخوانید.

تفاوت هزینه حقوق و دستمزد در مشاغل مختلف:

از آنجایی که بین مشاغل مختلف تفاوت هایی از لحاظ شرایط کاری ، میزان مسئولیت، سطح تحصیلات، سابقه کاری و غیره وجود دارد، بنابراین بایستی شاغلین مشاغل مختلف منطبق با طرح طبقه بندی مشاغل مزد متفاوتی دریافت کنند.
تفاوت در مزد گروه های ۲۰ گانه طبقه بندی مشاغل به نحوی موجب ایجاد عدالت و انگیزه در شاغلین در گروه های ۲۰ گانه شغلی می گردد.به طور مثال کارگری ساده که سابقه کاری ندارد و فاقد مدرک تحصیلیست با کارگری متخصص با مدرک تحصیلی در یک گروه شغلی قرار نمی گیرند و قطعا مزد یکسانی نیز دریافت نمی کنند.
همانطور که مزد گروه های ۲۰ گانه طبقه بندی مشاغل با یکدیگر فرق می کند، مزد سنوات گروه های شغلی طبقه بندی مشاغل نیز هر سال در بخشنامه مزد با ارقام گوناگونی تعریف می گردد. مزد سنوات گروه های شغلی پایین تر، کمتر و مزد سنوات پایه گروه های شغلی بالاتر، بیشتر می باشد.
مزد گروه ۱ طبقه بندی مشاغل و مزد سنوات گروه ۱، با حداقل مزد قانون کار هرسال برابر می باشد. مزد گروه ۲ الی گروه ۲۰ و نیز مزد سنوات این گروه های شغلی، هر سال با استفاده از افزایش سایر سطوح مزدی تعیین می گردد.
از آنجا که محاسبات این ارقام دشوار و زمان بر می باشد، اداره کل مزد گروه های ۲۰ گانه طبقه بندی مشاغل را هر سال محاسبه می کند و صورت جدول مزد طرح طبقه بندی مشاغل ۲۰ گروه شغلی را  در اختیار بازدید کنندگان می گذارد.

فینتو:

هزینه حقوق و دستمزد از جمله هزینه هایی می باشد که از جزئیات و تبصره های زیادی تشکیل شده است و هر چقدر هم که به آن وارد باشیم به دلیل فراوانی موضوعات و به روز شدن سالیانه قوانین، محاسبه آن کار سخت و طاقت فرسایی خواهد بود که به زمان، هزینه و صبر زیادی نیاز دارد.پیشنهاد من یک سیستم حقوق و دستمزد آنلاین است که تمام دغدغه هایتان را رفع کند.
فینتو یک سیستم آنلاین برای محاسبه حقوق و دستمزد می باشد.با این سیستم شما به سادگی قادر خواهید بود تا حقوق و دستمزد کارکنان خود را با صرف کمترین زمان و پرداخت کمترین تعرفه ها،محاسبه کنید و فیش حقوقی چاپ کنید. همچنین در سیستم حقوق و دستمزد فینتو می توانید دیسکت بیمه، مالیات و بانک را به سادگی در یافت کنید.منتظر چی هستید! ثبت نام کنید و لذت ببرید.